Nizomiy nomidagi toshkent davlat pedagogika universiteti zamonaviy uzluksiz ta

 ЗАМОНАВИЙ УЗЛУКСИЗ ТАЪЛИМ СИФАТИНИ ОШИРИШ: ИННОВАЦИЯ ВА ИСТИҚБОЛЛАР
 
405 
ХАЛҚАРО МИҚЁСИДАГИ ИЛМИЙ-АМАЛИЙ КОНФЕРЕНЦИЯ МАТЕРИАЛЛАРИ 
муаммо – корхонани инновацион ўстирилишини таъминлайдиган молиялаштириш манбаини 
топишдир. Шунинг учун компания инвесторни қидиради.
1.-расм. Инвестициялар жалб қилинишининг мамлакат учун ижобий самараси 
(Муаллиф томонидан ишлаб чиқилган). 
Ўзбекистон Республикасининг амалдаги қонунчилигида, «инвестициялар–иқтисодий 
ёки бошқа фаолият объектларига сарфланадиган моддий ва номоддий бойликлар ҳамда 
уларга доир ҳуқуқлардан иборатдир» (Инвестиция фаолияти тўғрисида қонун, 1998) деб 
таърифланган. Тўғри инвестициялар (direct investment) бу хусусий (private) компанияларга 
қўйиладиган, яъни биржада котировка қилинмайдиган молиявий қуйилмалардир. Шу билан 
бирга, жаҳонда портфель инвестициялар роли тобора ортиб бормоқда. Айниқса, ХХ-аср 
оҳирида жаҳон иқтисодиётининг глобаллашуви шароити вужудга кела бошлади ва «якка 
тартибдаги капитализм»дан коллектив инвестициялаш схемаларига ўтишга иштиёқ 
кучайди. Ушбу муносабатни яхшилаш учун шароит яратиш эса қулай инвестиция 
иқлимини вужудга келтириш деб тушунила бошланди, ва бундан ташқари корхоналар 
инвестиция жозибадорлигига компаниялардаги корпоратив бошқарув(Corporate Governance 
manual, 2004) ва корпоратив маданият даражаси (Капитонов Э.А., Капитонов А.Э., 2001) 
ҳам сабаб бўлиши тушунчаси пайдо бўлди.
Корпоратив бошқарув бу – акциядорлик жамиятини акциядорларнинг ўзларини 
бошқарувда онгли ва бевосита иштироки бўлиб, бошқарувнинг муҳим қарорларини қабул 
қилиш шакллантириш ва амалга оширишдан иборатдир. Корпорация ўз манфаатлари учун 
эмас, аксинча ўз инвесторларига фойда келтириш учун хизмат қилади.
Шунинг учун корпоратив бошқарувнинг вазифаси корхона активларини самарали ва 
мақсадли ишлатишдан иборатдир. 1999 йилда Жаҳон банки ва Иқтисодий Хамкорлик ва 
Тараққиёт ташкилоти (ИХТТ), корпоратив бошқарув давлатларнинг рақобатдошлигини 
ошириш манбаъси ҳамда иқтисодий ва социал тараққиётнинг муҳим омили бўлишини қайд 
этишган (IFC, 2004). Иқтисодий Хамкорлик ва Тараққиёт ташкилоти (ИХТТ), Бирлашган 
Миллатлар ташкилоти (БМТ) 1999 йилда Миллий хокимиятлар, хусусий сектор ва 
манфаатдор бошқа халқаро ташкилотлар билан ўзаро ҳамкорликда корпоратив бошқарув 
бўйича стандартлар - “Корпоратив бошқарувнинг тамоиллари” ишлаб чиқилди. ИХТТ 
ҳужжатида 5 та асосий тамоиллар мужассамлаштирилган ва ошкор қилинган: 1) 
акциядорлар ҳуқуқлари; 2) акциядорларга тенг муносабатда бўлиш; 3) корпорация 
бошқарувида манфаатдор шахсларнинг роли; 4) маълумотларнинг ошкоралилиги ва 
шаффофлилиги; 5) директорлар кенгашининг мажбуриятлари.