|
ЗАМОНАВИЙ УЗЛУКСИЗ ТАЪЛИМ СИФАТИНИ ОШИРИШ: ИННОВАЦИЯ ВА ИСТИҚБОЛЛАР
305
ХАЛҚАРО МИҚЁСИДАГИ ИЛМИЙ-АМАЛИЙ КОНФЕРЕНЦИЯ МАТЕРИАЛЛАРИ
шакллантириш жараёнининг мураккабдир. Бунинг учун албатта иқтисодий компетентликни
шакллантириш мезонлари: билим (иқтисодий ва ҳуқуқий билимларни эгаллаш), фаолият
билан боғлиқ (тегишли кўникмаларни эгаллаш), мотивацион (иқтисодий фаолиятга
қадриятлар асосида ёндошиш) ва шахсий (шахсий сифатларни шакллантириш) мавжуд.
Малака ошириш тизимининг таълим жараёнида иқтисодий компетентликни шакллантириш
даражасини аниқлаш аввало, билим, фаолият, мотивация ва шахсий компонентлар,
менежернинг иқтисодий компетентлигини шакллантиришнинг даражалари (билимлар етарли
эмаслиги, асосий, илғор ва етакчилик) каби таркибий қисмлар аниқланди.
Билимларнинг етарли даражада эмаслиги менежернинг кўпгина иқтисодий
вазифаларни ҳал қила олмаслигига сабаб бўлади. Асосий даража- менежернинг репродуктив
даражадаги иқтисодий вазифаларни ҳал қилиш қобилиятини тавсифлайди; раҳбарликнинг бу
даражасида менежернинг иқтисодий муаммоларни ижодий ҳал қилиш, иқтисодий
муаммоларни олдиндан кўриш, иқтисодий қарорлар қабул қилиш ва таълим муассасасининг
юқори даражадаги рақобатбардошлигини таъминлай олиш қобилиятида намоён бўлади.[4].
Г. М. Морозова ўз ишида иқтисодий компетентликнинг таъминловчи ўзаро боғлиқ
учта таркибий қисмни аниқлайди: асосий, функционал ва амалий, шу жумладан иқтисодий
компетентлик. Иқтисодий компетентликка ҳозирги иқтисодий вазиятни ҳаракат қилиш
қобилияти киради; асосий иқтисодий масалаларни тушуниш; иқтисодий вазиятни умумий
таҳлил қилиш; иқтисодий ҳодисаларга холисона баҳо бериш; хўжалик юритувчи
субъектнинг иқтисодий ҳолатини ҳисобга олган ҳолда оптимал қарорлар қабул қилиш.
Таълим ташкилоти раҳбари ҳуқуқ, маркетинг, молиявий менежмент, бухгалтерия ҳисоби ва
тадбиркорлик соҳасида ҳам махсус компетенцияларга эга бўлиши керак.
Шу муносабат билан, таълим ташкилоти раҳбарининг иқтисодий компетентлиги
ақлий иқтисодий қарорлар қабул қилиш учун саъй-ҳаракатларни сафарбар қилиш мақсадида
билим, кўникма, тажриба, шу жумладан, билимлар тизими ва муайян иқтисодий
муаммоларни ҳал қилиш учун раҳбар тайёрлик даражаси иборат шахснинг сифат хусусияти,
деб хулосаланади [4]. О. Г. Назарова иқтисодий компетентликни иқтисодий маданиятнинг
таркибий бирлиги деб ҳисоблайди ва педагогика фанида иқтисодий компетентликка
иқтисодий хулқ-атворни тартибга солувчи ижтимоий қадриятлар ва нормалар мажмуи
сифатида қараладиган нуқтаи назар мавжудлигини қайд этади.
О. Г. Назарова иқтисодий билимлар соҳасида қуйидаги хусусиятларни белгилайди:
таҳлил қилиш ва иқтисодий маълумотларни синтез қилиш қобилияти; амалда иқтисодий
билим қўллаш қобилияти; янги иқтисодий вазиятларга мослашиш қобилияти; билим узатиш
тизими тушуниш (тизим ваколатлари); инновацион қобилият; ўртачалик (ҳамкасблари бир
гуруҳ бошқариш қобилияти, маъмурий ва бошқарув усуллари ёрдамида эмас ҳамкорлар);
интеграциялаш, турли фикр ва ёндашувларни ифодалаш қобилияти; ижодий иқтисодий хулқ-
атворни рағбатлантириш қобилияти [5].
Юқоридагиларга асосланиб шуни аниқлаш мумкинки, компетентлик-шахснинг
муайян фаолият турининг муваффақиятини, билим бериш ва умумлашган фаолият
йўлларини ўзлаштириш орқали ностандарт вазиятларда ҳаракат қилиш қобилиятини
белгиловчи сифатидир. Компетентлик-муайян компетентликка риоя қилиш даражасини акс
эттирувчи ва ижтимоий-иқтисодий шароитни ўзгартиришда конструктив ҳаракат қилиш
имконини берувчи шахсий кўникмалар даражаси. "Компетентлик" ва "касбий компетентлик"
тушунчалари муайян билим соҳасидаги билим, кўникма, тажриба ва хабардорлик каби
умумий таркибий қисмларга эга. Иқтисодий компетентликка кўра, иқтисодий вазиятни
ҳисобга олган ҳолда, мактаб директори яъни менежернинг иқтисодиёт соҳасидаги назарий
асос асосида ҳақиқий иқтисодий вазиятни тушуниш қобилиятини ҳисобга олган ҳолда,
уларнинг мутахассислигига оид билимларни тушунамиз. Шундай қилиб, мактаб
директорининг фаолиятида янги касбий сифатни аниқлаш мумкин-бу иқтисодий
компетенция бўлиб, у мактаб директорига турли даражадаги мураккабликдаги иқтисодий
Do'stlaringiz bilan baham: |
