Nizomiy nomidagi toshkent davlat pedagogika universiteti

Jahon  madaniyati  -  turli  o’lka 
va  mintaqalarning  o’ziga  xos 
madaniyatlari  majmuidan  iborat 
bo’lib,  mavhum  bir  shakldagi 
umuminsoniy madaniyat hayotda 
asli  mavjud  emas.  Insoniyat 
tarixiy  taraqqiyoti  jarayonida 
avval  muayyan  kichik  jamoalar 
doirasida  shakllangan  madaniyat 
unsurlari 
bora-bora 
kengroq 
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

 
20
emas.  O’zbek  xalqining  madaniyati,  ma’naviyati 
hech  qachon  jahon  madaniyati,  ma’naviyatidan 
tamomila  ayru,  alohida  bir  yo’ldan  rivojlangan 
emas.  Hamisha  boshqa  xalqlar  ma’naviy  boyligini 
ijodiy  o’zlashtirib,  o’zi  ham  jahon  madaniyatini 
boyitib  borgan.  Shu  bilan  birga  millatimizning  o’z 
mustaqil  ma’naviy  qiyofasi  mavjud,  u  asrlar,  balki  ming  yillar  davomida 
shakllangan,  u  umuminsoniy  qadriyatlarga  yot  emas,  ammo  Borliqning  oliy 
haqiqatiga nisbatan o’z talqinlari, o’z yondoshuvi, o’z tushunchalariga ega. 
Ijtimoiy sohada asl haqiqatni anglab etish tabiiy va aniq(matematik) fanlarga 
nisbatan bir  necha  barobar  mushkulroqdir. Chunki  ijtimoiy sohadagi tushunchalar 
tarixan  shakllanadi.  Ularni  anglab  etish  uchun  millat  tarixini,  uning  madaniy 
merosini  chuqur  o’rganish  kerak.  Evropa  mamlakatlari  boshidan  kechirgan 
davlatchilik tarixini o’rganish asosida Osiyodagi ushbu soha muammolarini anglab 
etish  mumkin  deb  o’ylagan  odam  qattiq  yanglishadi.  Markschilar  butun  insoniyat 
tarixiy  takomiliga  tatbiq  etmoqchi  bo’lgan  formatsion  nazariya  ham  ayni  shu 
sababdan o’zini oqlamadi.  
Har bir millat, har bir xalq o’z hayot tarzini, kelajagini ajdodlarining tarixiy 
tajribasi  asosiga  quradi,  hech  bir  xalq  begona  qoliplar,  begona  andozalar  asosida 
emin-erkin  yashab,  taraqqiy  eta  olmaydi.  “Odamzod  birovning  bo’yiga  qarab 
o’ziga  to’n  bichmaydi”,  deydi  Yurtboshimiz
17
.  Har  bir  xonadonning  o’z  tartib-
qoidalari  bo’lganidek,  har  bir  yurt  hayotini  tashkil  etishning  ham  o’z  andoza-
o’lchovlari,  qonun-qoidalari  bo’ladi.  Ular  o’sha  yurtning  tabiiy-jug’rofiy  shart-
sharoiti, tarixiy tajribasi, milliy fe’l-atvori bilan bog’liq tarzda shakllanadi. 
 Mavhum  bir  shakldagi  umuminsoniy  madaniyat,  umuminsoniy  ma’naviyat 
hayotda  asli  mavjud  emas,  jahon  madaniyati  turli  o’lka  va  mintaqalarning  o’ziga 
xos  madaniyatlari  majmuidan  iborat.  Qanday  millat,  qanday  xalq  bo’lmasin, 
baribir,  uni  muayyan  insonlar  tashkil  etadi.  Insonlarning  har  biri  o’z  qiyofasi,  o’z 
fe’l-atvori,  fikr-andishalari,  o’z  hayot  yo’li  va  orzu-niyatlariga  ega.  Ammo 
ularning  barchasi  Alloh  yaratgan  mahluqotning  bir  toifasi  -  bani  odamga  mansub 
bo’lgani  tufayli  ularning  barchasi  uchun  umumiy  bo’lgan  muayyan  qadriyatlar 
majmui  ham  mavjuddir. Bu qadriyatlar  har bir  millat,  har bir  inson  uchun alohida 
ahamiyatga  ega  bo’lib,  ularning  ko’r-ko’rona  inkor  etilishi,  tan  olinmasligi  butun 
bashariyat  uchun  halokatli  bo’lishi  mumkinligini  jahon  tarixi  tajribasi  ko’p  marta 
isbotlagan.  
                                         
17
 Islam Karimov.Asarlar. 1-jild, s.12 
miqyos  kasb  etib,  turli  elat  va 
millatlar,  mintaqalar  madaniyati 
darajasiga  ko’tarilib  bordi  va 
nihoyat  Yangi  davrga  kelib 
yaxlit  bir  voqelik  sifatida  idrok 
etila boshladi.