|
Me’morChilik. Bu davr me’morligida avvalgi yillarda mavjud bo‘lgan me’morlik an’analari davom etdi. Me’morlar bu an’analarni boyitib ravoq va gumbaz imkoniyatlaridan foydalanib bir biri bilan kesishadigan yo‘lak va katta zallar yaratishga hamda muqarnasli o‘ymakorlik san’atini rivojlantirishlarida namoyon bo‘ldi. SHaharsozlikning yana bir o‘ziga xosligi avvalgi asrda boshlangan yirik me’moriy majmualarni yaratish borasidagi jarayonlar yanada rivojlantirdilar. SHu asrda Buxoroda Poyi Kalon, Labi xovuz, Samarqandda Registon me’moriy majmuasi o‘zining tugal ko‘rinishini oldi. Buxoro, SHaxrisabzda gumbaz-ravoqli yopiq bozorlar kengaytirildi. Bu davrga kelib me’morlik san’atida bezakka yana e’tibor orta boshladi.16 asr ikinChi yarmidan susaya boshlagan bu san’at yana jonlandi. Inter`er bezagida kundal uslubi(texnikasida)ishlangan naqshlar, yog‘oCh o‘ymakorligida ishlangan eshik va panjaralar, sergul namoyonlar davr me’morligini ajratib turadi va qaytarilmas jozibasi bilan kishiga quvonCh bag‘ishlaydi. Bu davrda Buxoroda katta qurilishlar davom etdi. SHunday yodgorliklardan biri І652 yili barpo etilgan Abdulazizxon madrasasi hisoblanadi. Nisbatlari nihoyatda go‘zal, oltin xalli koshinlari yozuv, naqsh va rasmlar uyg‘unligida ajoyib manzara xosil qiladi. Madrasaning tashqi peshtoq bezagi naqsh va afsonaviy jonivorlar tasviri bilan bezatilgan. Madrasaning iChki xonalari ham e’tiborli. Bu yodgorlik gumbazi bezagida ganCh muqarnaslar, devorlarida gulga to‘la guldonni aks ettiruvChi panolar o‘z aksini topgan. Peshtokning ikkinChi qavatidagi bezagi ham harakterli. Unda kuyoshga uChib borayotgan keng yoyilgan qanotli ikki qush tasviri ishlangan. 1630 `yillarda Nodir Muhammad Devonbegi qurdirgan madrasa ham bezakka boy. Uning peshtoqiga ishlangan afsonaviy qushlar tasviri ham uni boshqa madrasalardan ajratib turadi. 17 asrning yirik me’moriy yodgorliklari bu SHerdor madrasasi bo‘lib u biroz ilgariroq barpo etilgan Tillaqori va Ulug‘bek madrasalari bilan birgalikda yaxlit me’moriy majmuani tashkil etadi va Registon maydonga tugallik bergan. Tasviriy san’at me`moriy bezaklarda, amaliy san’at buyumlari keng o‘rinni egallaydi va ularning axralmas qismiga aylangan. SHu davrda ishlangan gilam va suzanalar, sopol buyumlar, Buxorodagi Nodir-Devon Begi Samarqanddagi SHerDor,Tilla qori madrasalarining bezaklarida tasviriy san’at o‘z ifodasini topgan. Umuman shuni ta’kidlash kerakki, bu asrda ham borliqni, tabiat ko‘rinishlari, guldon yoki tuvakda ko‘karib turgan gul, daraxt shoxida xirgoyi qilayotgan Chiroyli qushlar va hayvonlar tasviri shu davrda ishlangan sopol buyumlari, gilam va so‘zanalarda binolarning tashqi va iChki bezaklarida, turli xil shakllar (medad`onlar) iChiga ishlangan tasvirlarda keng uChraydi. SHu xususda Samarqanddagi Tilla qori madrasasi (XUP asr) naqsh va bezaklari diqatga sazovor. Bu madrasa devoriy rasmlarida Bibi Xonim masChiti, oq saroy, devoriy rasmdariga o‘xshash kompozitsiyalar uChraydi. UnCha katta bo‘dmagan manzaralar - daraxt shohlari, gullar ko‘rinishi moviy zaminda (fonda) oltin xaldan ishlangan Bu hisobiga xonalar ko‘rinishi ertaknamolik kashf etgan.
17 asr miniatyura va kitobot san’ati ham boy tarixiga ega. Bu asrda san’atning shu turlarida nodir asarlar yaratildi. Saroy qoshidagi kutubxonalarda rassom va xattotlarning katta guruhi mehnat qilgan. Jumladan musavvirlar Xo‘ja Gado, Avaz-Muhammad, Xo‘ja Muqim, Mulla Bexzod , xattotlar Mirza Barki, Mirza Mir Munish va Arab-SHoh saroy kitobxonasida yashab ijod etgan . Bulardan tashqari xonlar taklifi va buyurtmalari asosida tashqaridan ham istedodli rassomlar kitoblar ko‘Chirish va bezash ishlariga jalb etilgan. Jumladan Ashtarxoniylardan Abdulazizxon uChun ko‘Chirilgan Sa`diyning «Bo‘ston» asari uChun ko‘Chirilgan qo‘lyozmada(1649) Farxod ismli musavvir dasxati uChrashi shundan dalolat beradi. Nizomiyning «Hamsa» asari qo‘lyozmasida esa Muhammad-Muqim (Xo‘ja Muhammad),Muhammad Amin,Behzod dastxatlari bor.
Do'stlaringiz bilan baham: |
