Nizomiy nomidagi toshkent davlat pedagogika universiteti termiz filiali


PUNKTUATSIYA (TINISH BELGILARI) HAQIDA MA’LUMOT



Download 1,06 Mb.
bet334/355
Sana24.06.2021
Hajmi1,06 Mb.
#99985
1   ...   330   331   332   333   334   335   336   337   ...   355
Bog'liq
1.Ona tili va adab.Ma`ruzalar

PUNKTUATSIYA (TINISH BELGILARI) HAQIDA MA’LUMOT.
Reja:

  1. Nuqta

  2. So`roq belgisi

  3. Undov belgisi

  4. Ko`p nuqta

  5. Ko`p nuqta, undov va so`roq belgilarning

  6. birikkan holda kelishi

  7. Vergul

  8. Nuqtali vergul

  9. Ikki nuqta

  10. Tire

  11. Qavs

  12. Qo`shtirnoq


ISHORAT QOIDALARI (PUNKTUATSIYA)
Tinish belgilari va ularning yozma nutqda qo`llanishini o`rganadigan bo`lim punktuatsiya deb yuritiladi.

Nuqta

Nuqta quyidagi o`rinlarda qo`yiladi:

1. Tinch ohang bilan aytilgan darak, buyruq va undov (his-hayajon) gaplardan keyin: Oltin kuz fasli kirib keldi. Darslarni o`z vaqtida tayyorlab yurgin. Koshki uning kuchi etsa.

2. Birinchi qismida nuqta, ko`p nuqta, undov yoki so`roq belgisi bo`lgan ko`chirma gap o`rtasida kelgan muallif gapidan so`ng: "Men hozir jo`nayman, - dedi u. – Siz esa yarim soatlardan keyin yo`lga chiqing".

3. Qisqartirilgan ism va familiyalarning birinchi harfi yoki qismidan keyin: M.Ism. (Mirzakalon Ismoiliy)

4. Sanash yoki ayrim fikrning qismlarini ifodalagan va oy, kun, yillarni bir-biridan ajratish uchun qo`llangan raqam yoki harflardan keyin: 27.09.2002 kabi.


D i q q a t ! Qavsga olingan manbadan oldingi gap oxiridagi tinish belgilari o`z o`rnida saqlanadi va qavsdan keyin hech qanday tinish belgisi qo`yilmaydi: Ketdi. (A.Q.) Shuningdek, sarlavhalardan keyin (darak gap bo`lsa) nuqta qo`yilmaydi.
So`roq belgisi
1. So`roq belgisi so`roq gaplardan keyin qo`yiladi: Ishga tayyormisiz?

2. So`roq gaplar bittadan ortiq bo`lib kelishi mumkin: Bunday paytlarda so`roq belgisi quyidagicha qo`yiladi:

1) so`roq gaplarning har biriga ahamiyat berish lozim topilsa yoki har qaysi so`roq gap mazmuniga ko`ra mustaqil bo`lsa, har biridan so`ng so`roq belgisi qo`yiladi: Qishloqlar qanday? Og`aynilar yaxshi yurishibdimi?

2) agar so`roq gaplar mazmunan umumiy bir fikrni ifodalasa, so`roq belgisi eng so`nggi so`roq gapdan keyin qo`yiladi: - Tag`in mehmon boshlab keldingmi? Kim kelyapti: Savrimi, Rahbarmi, yo akangning bolalarini etaklab kelyapsanmi? (G`.G`.)

3. So`z yoki ibora noaniq bo`lsa, unda gumon ifodalansa, so`roq belgisi qo`yiladi: Bu ishlarning hammasini yarim soat (?) ichida bir o`zi bajardimikin?
D i q q a t ! Ba’zan qo`shma gaplar tarkibidagi sodda gaplardan biri so`roq gap shaklida, ikkinchisi esa uning izohi sifatida kelishi mumkin, bunday holatda ular orasiga vergul yoki tire qo`yilishi mumkin: U ertaga keladimi, kelmaydimi, bu men uchun qorong`i.
Undov belgisi
Undov belgisi quyidagi o`rinlarda qo`yiladi:

1. Kuchli his-hayajonni ifodalagan gaplardan so`ng: YOshligimizda naqadar baxtiyor edik!

2. Buyurish, tilak, orzu ma’nolarini ifodalagan gaplardan so`ng: Hoziroq bularni ko`zimdan yo`qot! Qani endi qush kabi osmonda parvoz qilsa!

3. Gap boshida kelib, kuchli his-hayajon ifodalagan undalmalardan, undov hamda ha va yo`q so`zlaridan so`ng: Yo`q! Rustam bunday qabihlikka bormaydi hech qachon! Azizlar! Sizni mustaqillik bayrami bilan tabriklayman!


Ko`p nuqta
Ko`p nuqta quyidagi o`rinlarda qo`yiladi:

1. Fikrning tugallanmaganligi, so`zlovchining hayajonlanib yana nimadir aytmoqchi ekanligini ko`rsatish uchun: Agar hozir gapingizni to`xtatmasangiz...

2. Ba’zan ko`p nuqta so`zlovchining o`ylashi, mulohaza qilishini ko`rsatadi: Bugun... bugun oldingizga o`tsam bo`ladimi?

3. Ba’zan kimningdir savolga javob bermay indamay turganini ko`rsatish uchun ham ko`p nuqta qo`yiladi:



- Mendan rozimassiz, bilaman, kechirmaysiz...

- ...

4. Biror so`z yoki gapning tushirilganini ko`rsatish uchun: Bugun ettinchi bo`limga kelib, ... fig`oni oshdi.(T.Malik)



Download 1,06 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   330   331   332   333   334   335   336   337   ...   355




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish