|
PEDAGOGIK TEXNOLOGIYA
JARAYONI
O
O
‟
‟
Q
Q
I
I
T
T
U
U
V
V
C
C
H
H
I
I
O
O
Q
Q
U
U
V
V
C
C
H
H
I
I
Mustaqil ishlash,
O‟qish, o‟zlashtirish, fikrlash,
fikrini himoya qilish
Diqqatni jamlash
,
,
t
t
i
i
n
n
g
g
l
l
a
a
s
s
h
h
,
,
y
y
o
o
z
z
i
i
s
s
h
h
,
,
c
c
h
h
i
i
z
z
i
i
s
s
h
h
,
,
t
t
o
o
p
p
s
s
h
h
i
i
r
r
i
i
q
q
b
b
a
a
j
j
a
a
r
r
i
i
s
s
h
h
,
,
k
k
u
u
z
z
a
a
t
t
i
i
s
s
h
h
Tushuntirish, rahbarlik qilish,
mustaqil ishlash, fikrlashni
o‟rganish, reglamentni belgilash.
So‟zlash
,
,
k
k
o
o
‟
‟
r
r
s
s
a
a
t
t
i
i
s
s
h
h
,
,
t
t
o
o
p
p
s
s
h
h
i
i
r
r
i
i
q
q
b
b
e
e
r
r
i
i
s
s
h
h
,
,
r
r
e
e
g
g
l
l
a
a
m
m
e
e
n
n
t
t
,
,
n
n
a
a
z
z
o
o
r
r
a
a
t
t
20
pedagogik jarayonni samarali bо„lishida o‟quvchilar diqqati juda muhim
ahamiyat kasb etadi. Buyuk rus pedagogi K.D Ushinskiy diqqatni
“о„rganilayotgan materialni odam ongiga kirishi uchun yagona eshik” deb
ta‟riflagan[21]. Agar о„qituvchi o‟quvchi diqqatini jamlashga erishgan bо„lsa,
bu muvafaqqiyatning yarmiga erishganlikdir. Diqqat idrok, tushunish, tasavvur,
о„zlashtirish, eslab qolish, qayta tiklash va ijodiy faraz uchun zarurdir.
Diqqatimizni jamlanishi faqat о„z hoxishimizga emas, balki ta‟surotlarning
kuchi, yangiligi, kutilmaganligiga ham bog„liqdir. Dars o‟quvchilarni
ajablantiradigan, qiziqtiradigan, о„ylantirib qо„yadigan savol yoki vazifadan
boshlansa, oquvchilar diqqati tezroq jamlanadi[12]. Yuqorida berilgan
ma‟lumotlarga asoslanib, shularni aytishimiz mumkin-ki, pedagogik
texnologiyaning predmeti о„quv jarayon va professional tayyorgarlik tizimini
loyihalashdan iborat. Geografiya ta‟limida tizimli yondashish о„qitish tizimining
barcha asosiy tomonlarini–maqsadni aniqlashdan tortib, to yangi о„qitish
tizimining
samaradorligini
tekshirish,
uni
sinovdan
о„tkazish
va
ommalashtirishgacha bо„lgan jarayonini о„z ichiga oladi. U о„z harakat
tartiblarining takrorlanuvchanligi va ularni tо„la о„quv jarayoniga tadbiq etish
g„oyasi,
oqibat natijada, bu jarayonning «jonli о„qituvchiga» bog„liq bо„lmay
qolishiga olib keladi. Geografiya о„quv jarayonida о„qituvchining vazifasi
oldindan tuzilgan(о„zi tuzgan bо„lishi shart emas) material bilan о„qishni tashkil
etishda tashkilotchi va maslahatchi rolini ijro etishdan iborat[13].
Pedagogik jarayon ishtirokchilari, avvalo o`qituvchi va o`quvchilar o`rtasida
janjalli masalalar chiqmasligi uchun quyidagi qoidalarga amal qilishlari zarur:
-Doskada javob bergan o`quvchi uning javobidagi xato va kamchiliklarni
boshqa o`quvchilar tomonidan to`ldirish va to`g‟irlash jarayonida jim turib
eshitishi shart. Bu qoida o`quvchilarda eshitish odobining vujudga kelishiga
zamin tayyorlaydi;
-Doskada javob berishi kerak bo`lgan o`quvchi javobini tez boshlamasa, sinf
chidam va sabr bilan kutib, tinchlik saqlashi kerak. Bu qoida sinfda ongli
intizomning shakllanishiga olib keladi;
21
-Kech qolgan o`quvchi intizomi muhokama qilinmaydi, tanbeh berilmaydi.
Darsda o`quvchilarning har bir faoliyati nazorat qilinib, baholanib borilganligi
sababli o`quvchilar iloji boricha darsga o`z vaqtida kelishga harakat qiladi.
Mutaxassislarning fikricha, innovasion texnologiyalar pedagogik jarayon
hamda о„qituvchi va о„quvchi faoliyatiga yangilik, о„zgartirishlar kiritish bо„lib,
uni amalga oshirishda asosan interfaol uslublardan foydalanildi. Bunday
uslublarning о„ziga xosligi shundaki, ular faqat pedagog va о„quvchilarning
birgalikda faoliyat kо„rsatishi orqali amalga oshiriladi[14]. Bunday о„qituvchi
bilan о„quvchining hamkorlik jarayoni о„ziga xos xususiyatlarga ega bо„lib,
ularga:
- о„quvchilarning dars davomida befarq bо„lmaslikka, mustaqil fikrlash, ijod
qilish va izlanishga majbur etilishi;
- о„quvchilarning о„quv jarayonida fanga bо„lgan qiziqishlarini doimiyligini
ta‟minlanish;
- о„quvchilarning fanga bо„lgan qiziqishlarini mustaqil raishda har bir masalaga
ijodiy yondashgan holda kuchaytirilishi;
- о„quvchilarning hamkorlikdagi faoliyatini doimiy ravishda tashkil etilishlari
kiradi. Har bir о„quv fani dasturida nisbatan murakkab mavzular mavjud. Har
bir mavzu, dars, о„quv predmetining о„ziga xos texnologiyasi bor. Shu bilan
birga о„quv jarayonini oldindan loyihalashtirish zarur. Bunda о„qituvchi о„quv
fanining о„ziga xos tomonini, joy va sharoitni, eng asosiysi о„quvchilarning
imkoniyati va ehtiyojini hamda hamkorlikdagi faoliyatni tashkil eta olishini
hisobga olishi kerak. Shundagina, kerakli kafolatgan natijaga erishish mumkin.
Binobarin, о„qituvchi, avvalo, har bir darsning texnologik xaritasini tuzishda
albatta, dars jarayonining aniq maqsadi, vazifalari, uni amalga oshirish
texnologiyasi va kafolatlangan natija о„z ifodasini topishi kerak. Ta‟kidlash
joizki, texnologik xaritada dars jarayonining hamda о„qituvchi va о„quvchi
faoliyatining barcha qirralari о„z aksini topadi. Yuqorida berilgan tasniflardan
kelib chiqqan holda xulosa qilsak-pedagogik texnologiya o‟quvchilarga
o‟qituvchilar tomonidan kasbiy pedagogik maqsadlarni amalga oshiruvchi ta‟sir
22
ko„rsatilish tizimini belgilaydi, pedagogik faoliyatni aniq maqsadlar asosida
tashkil qilish hamda uning texnologikligini nazorat qilish imkoniyatini beradi.
Hozirgi kundagi zamonaviy usullar о„quvchilarning chuqur bilim olishi
uchun qator imkoniyatlar yaratish bilan birga ularda о„z fikrini himoya qilish
kо„nikmasini shakllantiradi, hamkorlikda ishlash, hayotda uchrab turadigan
qiyinchiliklarni birgalikda yengish tajribasini singdiradi.
Zamonaviy usullardan foydalanish:
sinf muhitini о„zgartiradi;
mavzu qanday о„rganilishi kerakligini belgilab beradi;
har bir о„quvchini faollashtiradi.
Bugungi kunda о„qituvchi о„qitish uchun faqat zaruriy axborotlarnigina
tanlab olishi va о„quvchini bevosita mustaqil bilim olishga о„rgatmog„i zarur.
Bu jarayonda о„qituvchining pedagogik mahorati, uning chuqur bilimi, odob-
axloqi muhim rol о„ynaydi.
Do'stlaringiz bilan baham: | 
