Nizomiy nomidagi toshkent davlat pedagogika universiteti t. Rixsiboyev

4.3.  Tutashmalami  yasashda yumaloqlash  “Скругление”  buyrug‘idan 
foydalanish  mumkinligi  va  uning  algoritmi
Agar  tutashuvchi  chiziqlar  to ‘g ‘ri  chiziq  b o ‘Isa,  ularning  tutashm asini 
“ Yum aloqlash”  -  “С круглен ие”  buyrug'idan  foydalanib bajarish qulayroq 
boMadi.  Bu  buyruqdan  burchaklarni  yum aloqlashda  ham   foydalaniladi. 
Masalan,  biror ko‘pburchakning burchaklarini  radiusi  10  mm  bo'lgan aylana 
yoyi  bilan  yum aloqlash  zarur  bo'lsa,  uning  algoritmi  quyidagicha  boMadi:
1.  “Yumaloqlash” -  “Скругление” buyrug‘i yuklanadi. Shunda muloqotlar 
darchasidada  quyidagilar  so ‘raladi:  "B irinchi  o b ‘yektni  belgilang  yoki 
[P ololin e/R ad iu s/T rim ]:”  buyruqlari  taklif qilinadi;
“P ololine”  buyrug‘i  yordam ida  ko'pburchakning  barcha  burchaklari 
birdaniga  yum aloqlanib  qoladi.
“ R adius”  -  yum aloqlash  radiusi.
“T rim ”  -  yum aloqlangan  burchakni  kesib  tashlash  yoki  uni  kesmay 
qoldirish  im koniyatini  beradi.
2.  Yum aloqlash  radiusining qiymati  kiritiladi.  Buning uchun  “ R ”  harfi 
terilib qayd etiladi.  Shunda muloqotlar darchasidada radius qiymatini kiritishni 
so‘raydi va uning qiym ati  terib kiritiladi va  “ E n ter”  bilan qayd etiladi.
Y u m aloqlash  ra d iu sin i  yangi  qiym ati  k iritilg a ch ,  k o m p y u ter  bu 
buyruqdan chiqib ketadi.
2. 
Ikkinchi  bor “С кругл ен и е”  buyrug'i yuklanadi va shunda  “ Birinchi 
ob'yektni  ko‘rsating”  so'roviga,  ekranda  paydo  bo ‘lgan  kvadrat  nishoncha 
bilan  birinchi  to ‘g ‘ri chiziq qayd etiladi.  Shunda m uloqotlar darchasidadagi 
“ Ikkinchi ob‘yektni  ko‘rsating” so'roviga ikkinchi ob‘yekt-to‘g‘ri chiziq ham  
kvadrat nishoncha bilan  “ Sichqon” yordamida qayd etiladi.  Natijada burchak 
berilgan  radiusda yum aloqlanib qoladi  (42-rasm ).
-/
CJ
Г
Г
Command  _  f
1
1 l e t
C u rre n t  s e t t i n g s  
Mode  •  TFIK 
R ad ius  ■  20  0000
S e le c t  f i r s t   o b j e c t   o r   [ P o l y l i n e 'E a d i u s / T n m ]
S e l e c t   s e c o n d   o b j e c t
Command
432 S423.170 $633,00000_______________ Ш.ДГ CETKA OPTO |ПОЛЯР|8Ь<Р8 [СЛЕД ВЕСЛИН |М0ЛЁ1
42-rasm
Agar ko'pburchakning ham m a burchaklarini berilgan  radiusda  birdaniga 
yumaloqlash  zarur bo'lsa.  q o ‘shim cha  “ Pololine”  buyrug'idan quyidagicha 
foydalaniladi:
O 
»
• •   M AModd/  Layootl 
/  
i l l
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

1.  “ CKpymeHHe“ -"Y um aloqlash”  buyrug'i  yuklanadi.  M u lo q o tla r 
darcliasidagi so'rovga “ R”  harfini terib kiritiladi va  “ Enter”  bilan qayd  etiladi;
2.  Ekrandagi ko‘pbiirchakningbirortomoniga kvadrat nishoncha “Sicliqon” 
yordam ida  keltirib  yuklanadi.  Shunda  ko‘pburchakning  burchaklari  avval 
kiritilgan  radiusda  (20mm)  yumaloqlanib  qoladi  (43-rasm ).
Agar  yum aloqlasli  radiusining  qiym atini  o ‘zgartirish  zaru r  b o 'lsa, 
yuqoridagidek avval  “CKpynieHMe'’- “Yumaloqlash”  buyrug'i yuklanib,  yangi 
radius  qiymati  kiritiladi.  S o'ngra  yumaloqlasli  amallari  bu  buyruqni  qayta 
yuklab bajariladi.
Yuqorida o ‘tilgan  chizm a chizish buyruqlaridan  foydalanib,  44-rasm da 
tasvirlangan 5 burchakning burchaklari yumaloqlansin va 45-rasmda keltirilgan 
tutashm aning chizm asi  bajarilsin.  Bunda 5  burchak  radiusi  100 mm bo’lgan 
aylanaga ichki qilib yasalsin.
1.  Ko'pburchak chizish buyrug‘idan foydalanish algoritmini  ramziy belgilar 
yordamida yozib chiqing.
2.  Aylana  chizish  algoritm ini  qisqartirilgan  holda  ramziy  belgilardan 
foydalanib  tuzib  chiqing.
3.  Aylana  chizish  buyrug'idagi  qaysi  q o ‘shim cha buyruqdan  foydalanib 
tutashm alar  yasaladi.
J~  S s
flurrerit  seri i n g s  
Mod*?  *  TR1H 
R a dius  ■
ilect  first  object  oi  [ F o l y l i n e ' R a d i u s ' T r i n ) 
P
[Select  2 D  polyline 
U   lines  vere  filleted 
|Cc»mand
43-rasm
44-rasm
45-rasm