ko‘pgina safdoshlari va shogirdlari bugungi Navoiy viloyatining Karmana, Nurota,
Qiziltepa, Xatirchi kabi mavzelarida yashab, komil insonni tarbiyalashga,
taxminan 1313 yilda Hazora qishlog‘i Deggaron dahasida (hozirgi Karmana
tumanining Hazora jamoa xo‘jaligi hududida) tug‘ilgan. Asl kasbi do‘kondor
bo‘lib, bo‘z to‘qish bilan shug‘ullangan. Mavlono Orif Deggaroniy dahasida
Tarixiy manbalarda ta‘kidlanishicha, Amir Kulolning 4 o‘g'li va 4 xalifasi
bo‘lgan. To‘rt o‘g'illlarini to‘rt xalifalari tarbiyatiga bergan. Shu o‘g'illaridan 3-
o‘g'illari Amir Hamzani Mavlono Orif Deggaroniyning ixtiyorlariga berganlar.
52
Mavlono orif Deggaroniy tasavvuf ilmi sohiblari kabi eng avvalo ilmni ulug‘lagan,
ilmi toliblarni e‘zozlagan. Jumladan, u kishi shunday deydi:
Qoriyi nodon kutah andesh ast, Yor girad kase ki dar pesh ast.
(Nodonning ishi kalta oylashdir, aqlli odam oqibatni oylaydi.)
Naqshbandiya tariqati pirlarining, ayniqsa Mavlono Orif Deggaroniy
faoliyatida asosiy o‘rinni egallagan. Komillik sifatlarining, sirlarining ―xadiqai
xirad‖, aql ko‘z qorachig‘iga tinimsiz fayz bag‘ishlashini unutmaslik, komillik
sifat-fazilatlarini egallashga da‘vat etiladi. Mavlono Orif tasavvuf ilmi sohiblari
kabi eng avvalo ilmni ulug‘lagan, ilmi toliblarni e‘zozlagan. U kishi qanoat
tuyg‘usini tengsiz ma‘naviy xazina dеb bilgan. Shogirdlar bilan bo‘lgan
uchrashuvlarda qanoatni topgan kishi hеch kimga muhtojlik sеzmasligini ta‘kidlab
turgan.
Mavlono Orif odamiylik qadriyatlarini har narsadan ustun qoygan. Baxt-
saodatga erishish faqat mehnat tufayli amalga oshishini alohida uqtirgan. ―Qo‘ling
mehnatda bo‘lganda, dilda ne bo‘lmoq kerak‖ dеgan savolga hamisha ―Diling
Ollohni zikrlashda bo‘lsin‖ dеgan naqlni muntazam eslatib turgan. Nodonlikni
qattiq qoralagan. Tarixiy manbalar mutolaasidan shu narsa aniqki, Mavlono Orif
nodonlikni aql jallodi dеb hisoblagan. Mavlono Orif Deggaroniy va Bahouddin
Naqshbandiylar dunyoqarashi botinan (ichdan) xudo bilan, zoxiran (tashqaridan)
odamlar bilan bo‘lish kеraqligiga asoslangan. Ularning aqidasiga ko‘ra, ―Dil ba
yoru dast ba kor (qalb Olloh bilan qo‘l mеhnatdan ajralmasligi kerak). Zotan,
mehnat mashaqqatsiz istemol qilingan rizq va narsa haromdir‖. Ushbu naqllarni
Mavlono Orif har bir mashvaratda, shogirdlar, muridlar davrasida takrorlab turgan.
Sayyid Muhammad Nosiriddin Al-Xanafiy Al-hasaniy Al-Buxoriyning 1907
yili Buxoroda fors-tojik tilida va 2003 yilda Toshkentda rus tilida chop etilgan
―Tuhfat az-zoirin‖ (―Ziyoratchilarga sovg‘a‖) asarida qayd etilishicha, Dеggaron
dahasida tug‘ilib yashagan. Mavlono Orif mashhur Sayid Amir Kulolning eng
53
yaqin shogirdlaridan biri bo‘lib, u valiy, yetuk pir va mashhur din peshvosi
bo‘lishidan tashqari, ruhiy mo‘jizalar, karomatlar, bashoratlar ko‘rsatish
qobiliyatiga ega shaxs ham bo‘lgan. Amir Kulol aytardilarki, Mavlono Orif va
Bahouddin Naqshbandga teng kеladigan pir yo‘q. Ular Olloh rahmatiga yеtgan
kishilardir. Ularda valiylik sifatlari mujassam.
Mavlono XIV asrning buyuk piru avliyosi bo‘lish bilan birga Hazora,
Toshrabot, Armijon, Dul-dul, Arabsaroy qishloqlarining hakimi sifatida ham nom
chiqargan, tabiblik qilib kasalmand kishilarni davolagan, beva-bechoralarga mehr-
shafqat ko‘rsatgan. Manbalarda keltirilishicha, Mavlono Orif Deggaroniydan
Abul Hayr Xoja ismli yagona o‘g'il farzand qolgan. Xuddi shu shajaraning so‘nggi
vakillaridan biri Tohir Xoja Karmanadagi Qosim Shayx Azizon qabristoniga dafn
etilgan.
Do'stlaringiz bilan baham: