Nizomiy nomidagi toshkent davlat pedagogika universiteti maktabgacha ta

Bob yuzasidanxulosa

G.F.Gendel oratoriyalar ustasi bo’lsada u opera ham yaratgan.

Opera bu musiqali dramatik asar bo’lib, unda nutqning ma’lum birq ismi yoki hammasi kuyalanadi. Uning tuzilishiasarningg’oyaviymaqsadisyujetharakteriniliberettoaniqlaydi.¹⁵G.F.Gendel ilk operasi“Almira”nijudayoshvaqtidayaratganligihayratlanarlixol. U 4 yildavomida 4 ta opera, cherkovvaqiroluchunmo’ljallanganbirnechaasarlaryaratadi.

G.F.Gendelijodidasuyitakattarolo’ynaydi. Suyita – har birqismimustaqilasarbolganturliharakterdagimusiqapyesalariningbog’lanibkelishidir. ¹⁶G.F.Gendeltomonidanyaratilgan har birsuyitalarningo’zigaxosolami, harakteri, tabiativako’inishiborvaularningsyujetlarningmazmuniInjildanolingan.

G.F.Gendelningko’pyillikmehnatyo’lidacholg’umusiqasiustida ham ishlaydi.

G.F.Gendel o’z oratoriyalarida xalqni bosh obraz ya’ni asosiy qahramon sifatida yuzaga chiqarishga harakat qiladi. Xalq dardini, orzu istaklarini va o’y hayollarini ifodalashda G.F.Gendel faqatgina yakkaxon ijrochiga emas balki xorning kuchiga ham tayangan. Buning isboti sifatida u yaratgan operlarga yangragan muhabbat va ishq mavzulari go’yoki hayotda o’z erkinligi va haq-huquqlari uchun kurashgan xalq ko’rinishida namoyon bo’ladi. Uning faqatgina oratoriyalaridagina haqiqiy kompozitorga xos bo’lgan qirralar va xislatlar nomoyon bo’ladi. Uning oratoriyalar yaratishdagi asosiy yutug’i ham shundadir.

“Samson “ oratoriyasidaoperagajudayaqinbo’lgano’zigaxosbelgilarvaizchilrivojlanibboradigansujetlarmavjuddir. Samsoningyoshligi,uningqahramonliklarivasevgiishlari – bularyanabiralohidamavzu, alohidabasar.

Hodisalarfilistlarnixudo Dagon sharafigabayramgatayyorlashdanboshlanadi ,undako’rvakuchsiz samson qatnashishivaulug’lanishibilanyakunlanadi.

XULOSA

G.F.Gendelningijodiniva uyartaganoratoriyalarnio’rganishjarayonidakompozitorninghayotyo’libilantanishishmumkin. ChunkiG.F.Gendelasarlarinichuqurtalqinetishjarayonida u xalqni bosh obrazsifatidako’rsatganivaxalqdardi, kelajagibilanyashaganijodkorekanigaguvohbo’lishmumkin. U baletdanboshqadeyarlibarchamusiqiyjanrlardaqalamtebratdivaularnisahnagaolibchiqdi. Uninghammaasarlari uqandayjanrdabo’lishidanqatiynazarxalqtomonidaniliqkutibolindi.

G.F.Gendeldantashqariboshqaijodkorlarasarlarida ham oratoriyalarniyaratilganliginiko’rishmumkin, biroquningoratoriyalarihayotdanolingan, sayqallanganvasoddadir. Asarlariningkuchlimohiyati, sermazmunligivahayotiyligibilanboshqakompozitorlarasarlaridanfarqaqiladideyishmumkin.

Masalan, SamsonfaqatginaG.F.Gendelgaxosdir. Asardagiovozlarkattamahorattalabqilinadiganxorlar , ariyalarvaqiroatlarningturlixilko’rinishlari, birnechtaduetlarvasimfonikepizodlarmavjudligivaasarohiridavoqealarningdramatiktusdaavjolishi, oxiridaesavoqealarrivojiningkeskintusolishiaynanshuasargaginaxosdir.

G.F.Gendeloratoriyalarinningalohidaxususiyatishundaniboratki, ularninginsonlargata’siretishkuchijudayuqori, undaishtiroketganxorningijrosimukammalbo’lib , garmoniyaya’niohangdoshlikyuqorio’rinlarniegallaydi. Kompozitortomonidanasarmohiyatiniochibberishdamusiqaningifodavositalaridanyuqorimahoratbilanfoydalanilgan.

Kur ishinitayyorlashdaqo’yilganmaqsadgaerishildivavazifalarbajarildi. Negaki, G.F.Gendelijodiyotiuningvahayotiasarlaribilanbevositabog’liqligiko’rsatibberildi. Uningijodi uyaratganasarlar, oratoriyalar,operalar,syuitavaboshqalarzaminidazamongaxosbo’lganan’anaviylikvatakrorlanmasmazmunborekaniniko’rishmumkin.