Nizomiy nomidagi toshkent davlat pedagogika universiteti jismoniy madaniyat nazariyasi va metodikasi fanidan

2.Chidamlilikning namoyon bo‘lish
Chidamlilikning namoyon bo‘lish imkoniyatlarini taqqoslash ma’lum insonlardagi maksimumdan ma’lum foizlarni hisoblash yo‘li bilan amalga oshiriladi. Masalan, maksi-mal yugurishning 60% va shtangani ko‘tarishda mushaklar kuchining 50%. Chidamlilikning nisbiy ko‘rsatkichlarini baholash uchun chidamlilikning turli koeffitsientlari va indekslari qo‘lla-niladi, ular ma’lum formulalar yordamida hisoblash yo‘li bilan topiladi. Bunda kuchli va zaiflar o‘z imkoniyatlariga nisbatan bir xil ish bajaradilar. Tezlik va kuch imkoniyatlaridan yaxshi foyda-lana olmaydigan odamlar, odatda, chidamlilikning past mutloq ko‘rsatkichlariga ega.
Chidamlilikning tuzilishi har bir hol uchun ma’lum faoliyat turining shartlari bilan aniqlanadi. Chidamlilikning rivojlan-ganlik va namoyon bo‘lish darajasi bir qator omillarga bog‘liq.
♦ inson organizmida energetik zahiralar mavjudligi;
♦ organizmning turli tizimlari funksional imkoniyatlari darajasi (yurak - qon tomir, markaziy asab tizimi, asab-mushak va boshq.)
♦ ushbu tizimlarning faollashuv tezligi va muvofiq-lashtirilganligi darajasi;
♦ fiziologik va ruhiy funksiyalarning organizm ichki muhitining noqulay sharoitlariga turg‘unligi (kislorod yetish-masligi va boshq.);
♦ organizmnig energetik va funksional salohiyatini tejab ishlatish;
♦ tayanch - harakat apparatining tayyorlanganligi;
♦ kontakt mahorati texnikasining takomillashganligi;
♦ shaxsiy-ruxiy xususiyatlar (ishga qiziqish, tirishqoqlik, chidamlilik, qat’iylik va h.k.).
Inson chidamligiga ta’sir ko‘rsatadigan boshqa omillar qatorida quyidagilarni ko‘rsatish mumkin: yosh, jins, insonning morfologik xususiyatlari va faoliyat sharoiti.
Amaliyotda juda ko‘p chidamlilik shakllarining namoyon bo‘lishi ikki turga ajratiladi I. Umumiy. II. Maxsus.