Nizomiy nomidagi toshkent davlat pedagogika universiteti informatika va uni o

Қўллаш 
 
бадиий графикани тас-
вирлаш учун фойдалани-
лади. Ишчан графика: 
чизма, 
схема, 
эмблемалар 
учун 
қўлланилади 
компьютерли 
полиграфия-да, 
компьютерли лойиҳа-лаш 
системасида, 
компью-
терли дизайнда ва рекла-
мада қўлланилади 
Компьютер графикасини танлаш тасвирни фойдаланишга боғлиқ. Агар 
реалистик расм солиниши керак бўлса, у ҳолда растрли воситалар асосида 
яратилади. Агар ишчан графика яратилаётган бўлинса, у ҳолда векторли графика 
қўлланилади.
Уч ўлчовли графика(3D Graphics (ингл. 3 Dimensions — «3 ўлчов»), 
тасвирни учта ўлчови) — ҳажмли объектларни тасвирлаш учун мўлжалланган 

---

322 
усул ва ускуналар (дастурий ҳам, аппаратли ҳам) тўпламини ўзига олган 
компьютерли графика бўлими. 
3D-моделлаш — бу объектнинг уч ўлчовли моделини яратиш жараёни. 3D-
моделлаш масаласи— исталган объектнинг ҳажмли визуал образини ишлаб 
чиқишдан иборат. Уч ўлчовли графика ёрдамида аниқ предметнинг аниқ 
нусҳасини яратиш ҳам, янгисини, ҳатто ҳозирги кунда мавжуд бўлмаган нореал 
ифодасини ҳам ишлаб чиқиш мумкин.
Уч ўлчовли графика фан ва ишлаб чиқаришда экран текислигида 
тасвирларни ёки чоп этилган маҳсулот варағини яратиш учун, масалан, лойиҳа 
ишларини 
автоматлаштириш 
системаларида 
(САПР; 
қаттиқ 
жисмли 
элементларни: бино, машина қисмлари, механизмларини яратиш учун), 
архитектурали визуализацияда (бунга “виртуал археология” ҳам киради), 
замонавий тиббиёт визуализациясида фаол қўлланилади.
Энг кенг қўллаш — кўпгина замонавий компьютер ўйинларда, шунингдек,
чоп этиладиган маҳсулотнинг элементи сифатидадир. Уч ўлчовли графика, 
одатда, дислейнинг ясси икки ўлчовли текислигида ёки қоғоз вароғида 
аксланадиган вируал, тасаввур қилинадиган уч ўлчовли фазо билан иш кўради. 
Ҳозирги вақтда уч ўлчовли ахборотни ҳажмли кўринишда ифодалашнинг, 
стереотасвир билан ишлаганликлари туфайли, уларнинг кўпчилиги ҳажмли 
характеристикаларини шартли ифодаласада, бир неча усули мавжуд. Бу соҳадан 
стереокўзойнак, виртуал дубулға (шлем), уч ўлчовли тасвирни намойиш этадиган 
3D-дисплейлар ни келтириш мумкин.
Текисликда уч ўлчовли тасвирни олиш учун қуйидаги қадамлар талаб 
этилади: 
моделлаш — уч ўлчовли математик модел саҳнасини ва унда объектларни 
яратиш; 
тўқималаш —моделлар юзасига растрли ёки процедуралик тўқима 
(шунингдек, материаллар ҳоссасини тўғрилашни ҳам кўзда тутадилар — 
шаффофлик, аксланиш, ғадир-будирликва ҳоказо.) белгилаш; 
ёритиш — ёруғлик манбаларини ўрнатиш ва тўғрилаш; 
анимация (баъзи ҳолларда) —объектларга ҳаракат бериш; 
динамиксимуляция
77)
(баъзи ҳолларда) — зарачалар, қаттиқ / юмшоқ 
жисмлар ва ҳоказо, ўзаро таъсирини гравитация, шамол, шунингдек, бир-
бирларни итариш кучлари билан автоматик ҳисоблаш; 
рендеринг
78)
(визуаллаш) — танланган физик модел билан мос ҳолда 
проекцияни ясаш; 
композитинг