Nizomiy nomidagi toshkent davlat pedagogika universiteti fizika-matematika fakulteti

 

 

---

 

10 

 

1.2§. Zamonaviy ta’lim vositalari. 

Zamonaviy  ta‘limni  tashkil  etish  uchun  turli  innovatsion  vositalardan 

foydalanish  maqsadga  muvofiqdir.  Innovatsion  vositalarga  ekranli  proektor, 

doska-stend,  doska-bloknot,  grafoproektor,  elektron  darslik    va  videodarslikni 

misol keltirishimiz mumkin.  

 

Grаfоprоеktоr  —  shаffоf  plyonkаdаgi  tаsvir  (slаydlаr)  ni  ekrаngа 

prоеktsiyalаsh uchun qo‘llаnilаdigаn jihоz hisоblаnаdi. Undаn mа‘ruzа vаqtidа 

mаtеriаllаrni  nаmоyish  qilish  uchun,  shuningdеk  guruh  ishlаri  tаqdimоtidа 

yordаmchi  vоsitа  sifаtidа  fоydаlаnilаdi.  Kоdоskоp  fоydаlаnish  uchun  qulаy 

mоslаshuvchаn  vоsitа  bo‘lib,  bir  mаrtа  tаyyorlаngаn  plyonkаdаn  ko‘p  mаrtа 

fоydаlаnish  mumkin,  bundаn  tаshqаri  dоskа  bo‘lmаgаn  hоllаrdа  аsоsiy 

tushunchа  g‘оyalаr  vа  nаtijаlаrni  o‘qituvchi  plyonkаgа  flоmаstеr  yordаmidа 

to‘g‘ridаn-to‘g‘ri yozib ko‘rsаtish hаm mumkin. 

EHM — Elektron Hisoblash Mashinalari. 

---

 

11 

 

   

 

Hozirgi  kunda  ta‘lim  jarayonini  EHM  siz  tasavvur  qilish  qiyin. 

Allaqachon kompyuter o‘qituvchi uchun ham talaba uchun ham asosiy vositaga 

aylanib  ulgurgan.  Kompyuterning  afzallik  taraflari  anchagina.Uning  yordamida 

electron darslik va juda katta hajmli ma‘lumotlarni ihcham holatda  saqlash va 

foydalanish  imkoniyati  mavjud.Kamchiligi  nurlanish  tufayli  inson  salomatligi 

uchun  zararlidir.  Kompyuter  orqali  elektron  darslikdagi  masala  yechilishini 

quyidagichanamoyish etish mumkin. 

Masala.   y=x

2

-2x+3  funksiyaning  grafigini  yasang  va  uni y=x

2

 funksiya 

grafigi bilan taqqoslang. 

y=x

2

-2x+3 funksiyaning qiymatlar jadvalini tuzamiz: 

x 

-3 

-2 

-1 

0 

1 

2 

3 

y(x) 

18 

11 

6 

3 

2 

3 

6 

Topilgan nuqtalarni yasaymiz va ular orqali silliq egri chiziq o'tkazamiz. 

---

 

12 

 

Grafiklarni 

taqqoslash 

uchun, 

to'la 

kvadratni 

ajratish 

usulidan 

foydalanib, y=x

2

-2x+3 

 

formulaning 

shaklini almashtiramiz: 

y=x

2

-2x+1+2=(x-1)

2

+2 

Avval 

 y=x

2

  va y=(x-1)

2

  

funksiyalarning  grafiklarini  taqqoslaymiz. 

Agar (x;y

1

) 

nuqta  y=x

2

  parabolaning 

nuqtasi, 

ya'ni y

1

=x

1

2

 bo'lsa, u 

holda 

(x

1

+1;y

1

)  

nuqta y= (x-1)

2

 funksiyaning 

grafigiga tegishli bo'ladi. 

Chunki  ((x

1

+1)-1)

2

=x

1

=y

1

.  Demak, 

y=(x-1)

2

    funksiyaning  grafigi  y=x

2

 

parabola-dan  uni  bir  birlik  o'ngga  siljitish 

(parallel  ko'chirish)  bilan  hosil  qilingan 

parabola bo'ladi. 

Endi  

y = (x- 1)

2

 va 

y=(x-1)

2

 +2  funksiyalarning 

grafiklarini taqqoslaymiz.  

x ning   har  bir  qiymatida 

y = (x- 1)

2

 +2 

funksiyaning 

qiymati  y=(x-

1)

2

 funksiyaning   qiymatidan 

2  taga  ortiq.  Demak,  y  = (x  -

 1)

2

 + 2 funksiyaning grafigi y = (x- 1)

2

   parabolani ikki birlik yuqoriga siljitish 

bilan hosil qilingan parabola bo'ladi. 

---

 

13 

 

    

 

 

     Синf доскаси.                                                         Доска-стенд. 

 

 

Shunday qilib,  y = x

2

 - 2x + 3 funksiyaning grafigi  y = x

2

 parabolani bir 

birlik    o'ngga  va  ikki  birlik  yuqoriga  siljitish  natijasida  hosil  qilingan parabola 

bo'ladi. 

Dоskа-stеnd — mаshg‘ulоtlаrdа o‘quv munоzаrаlаri, аqliy hujum, guruh 

ishlаri  vа  bоshqа  muhоkаmаlаr  nаtijаlаrini  hujjаtlаshtirishdа  fоydаlаnilаdigаn 

o‘qitishning  tеxnik  vоsitаsidir.  Bundа  stеndgа  o‘shа  kаttаlikdаgi  qоg‘оz 

qo‘yilаdi  vа  ungа  turli  rаngdаgi  hаmdа  shаkldаgi  kаrtоchkаlаr  yopishtirilаdi. 

Mаshg‘ulоt  vаqtidа  stеnddа  mаzkur  kаrtоchkаlаr  yordаmidа  sxеmаlаr, 

tuzilmаlаr,  shаrhlаr  vа  shu  kаbilаrni  tuzish  mumkin.  Dоskа-stеndning  аfzаlligi 

shundаki,  undа  kаrtоchkаlаr  (sxеmаlаr,  tuzilmаlаr,  shаrhlаr  vа  hokazo) 

jоylаshuvini  xоhlаgаn  vаqtdа  o‘zgаrtirish  imkоniyati  mаvjud.  Shuningdеk 

dоskа–stеnd  bilаn  ishlаgаndа  qisqа  vаqt  ichidа  bаrchа  tinglоvchilаrning  fikr–

mulоhаzаlаri  vа  g‘оyalаrini  qаmrаb  оlish  vа  qаyd  etish  imkоniyatigа  egа 

bo‘linаdi. 

 

 

 

 

 

O‘quv аuditоriyalаri uchun dоskаlаr tizimi

 

---

 

14