Nizomiy nomidagi toshkent davlat pedagogika universiteti fizika-matematika fakulteti

I.5.3.  Kimyoviy elementlarni hosil bo‘lishi 

 

 

Koinot  moddasining  atomlar  soni  bo‘yicha  taxminan  8  %    geliy  va  92  % 

vodoroddan  iborat,  qolgan  kimyoviy  elementlar  soni  1%  dan  oshmaydi  ya’ni  u 

asosan  vodorod  va  geliydan  tarkib  topgan.  Bunday  kimyoviy  tarkib  Koinot 

evolyutsiyasining  dastlabki  (t=0



100  s)  davrida  shakllangan.  Qaynoq  Koinot 

modelida  bunday  tarkib  qoniqarli  tarzda  bir  necha  davrlarga  (era)  bo‘lib 

tasvirlanadi:  

1) Andron og‘ir zarralar va mezonlar erasi bu era vaqt shkalasi bo‘yicha t



0,0001 

sekundga mos keladi,bunda zichlik 



10

14

 g/sm

3 

 va  temperatura T



10

12 

K va 

nurlanish  asosiy  rol  o‘ynagan.  Bu  davr  oxirida  og‘ir  zarralar  shunday 

antizarralar  bilan  qo‘shilib  ular  massasi  energiyaga  aylanadi  (annigilyatsiya)  

va  ko‘p  bo‘lmagan  miqdorda  dastlabki  modda  qoladi  va  musbat  zaryadli 

protonlardan iborat bo’ladi. 

 

 

1.5-rasm.  Koinotni  dastlabki  kengayish  davrida  protonlar,  neytronlar  va  geliy  atomi