Nizomiy nomidagi toshkent davlat pedagogika universiteti fizika-matematika fakulteti

e) Pulsatsiyalanuvchi Koinot yoshi qancha. 

  

Koinotning «yoshi» Koinot moddasining o‘rtacha va kritik zichlik nisbatiga 

va moddaning fizik holatiga ham bog‘liq. 

                                  





















7

,

0

1

0

кр

f

h

t





                               (



) 

  

Koinot  o‘tmishda  «sovuq»  yoki»qaynoq»  bo‘lishi  mumkin.  Agar 

кр



 

 

bo‘lsa  o‘tishi  sovuq  koinot  uchun   

7

,

0



















кр

f





  va  qaynoq–  0,5.    Agar 

kh





=4  

---

 

24 

bo‘lsa  yuqoridagi  hollarda  0,5  va  0,3  bo‘lishi  topiladi.  Qaynoq  Koinot  modeli 

uchun 

кр







1 bo‘lsa  (



) ni 

 

 

t=

H

1

       





1

1

        ko‘rinishga  keladi.  Koinot  yoshi  Quyosh 

sistemasinikidan  kam  bo‘lmasligi  kerak,  demak 



9.  Bu 

кр



 

  degan  xulosaga 

olib keladi, ya’ni koinotda o‘rtacha zichlik kritik zichlikdan kichik bo‘lishi kerak.  

 

 

I.5. Qaynoq Koinot modeli 

I.5.1.  Reliktiv (antiqiy) radionurlanish 

 

Shunday  qilib  10  mlrd.  yil  avval,  hozirgi  kunda  galaktikalarga  aylangan 

modda  nihoyatda  yuqori  darajada  zichlashgan  holatda  bo‘lganlar.  Koinot  esa 

kichik  hajm  egallagan.  Bunday  yuqori  darajadagi  modda  qanday  fizik  holatda  va 

qanday  kimyoviy  tarkibga  ega  bo‘lgan?  Koinotning  modeli  bu  xususiyatlarga 

bog‘liq.  Haqiqatdan  agar  Koinot  qaynoq  bo‘lgan  bo‘lsa  unda  yadro  reaksiyalari 

ro‘y  berishi  kerak  va  demak  moddaning  tarkibi  o‘zgaradi.  Bu  esa  o‘z  navbatida 

Koinot  modelini  va  yoshini,  yulduzlarning  kattaligini,  rivojlanish  sur’atini 

belgilaydi. «Sovuq» Koinot modeli butunlay boshqacha bo‘lib chiqadi.  

  

XX  asrning  birinchi  yarmida  kosmologiyada  ikkala  modelni  ham  ma’qul 

jihatlari va kamchiliklari tarafdorlari va tanqidchilari bo‘lgan. Faqat bu modellarni 

qaysi biri to‘g‘riligini isbotlovchi dalil, kuzatish natijasi bo‘lmagan. 

  

1965 yilda A. Penzias va R. Vilson (AQSH) 7,35 sm.da radioto‘lqinlar qabul 

qilishga mo’ljallangan yangi antennani (u kosmik aloqani tizimiga   mo‘ljallangan 

edi)  sinab  ko‘rayotganlarida  to‘satdan  intensivligi  radioantennaning  yo‘nalishiga 

bog‘liq  bo‘lmagan  radio  signallarni  qayd  qildilar.  Bu  signallar  o‘sha  paytda 

ma’lum  bo‘lgan  kosmik  radionurlanish  manbalarining  (radiogalaktika,  kvazar) 

birortasiga  ham  to‘g‘ri  kelmas  edi.  Hisoblashlarni  ko‘rsatishicha  qabul  qilingan 

radiosignallar 

intensivligi 

kosmik 

va 

Yer 

atmosferasida 

kuzatiladigan 

manbalarnikidan ikki marta kuchli edi.  

---

 

25 

 

 

1.4-rasm. Reliktiv radionurlanish va Metagalaktikada alohida kuzatiladigan barcha