|
doimiy qayta aloqani tashkil etish.
15
Oʻquvchilarda zaruriy bilim, koʻnikma va malakalarni shakllantirish
jarayonini muvaffaqiyatli boshqarish uchun oʻqituvchi pedagogik ta‘sir
koʻrsatishning natijalari qandayligi toʻg‗risidagi ma‘lumotga ega boʻlishi, ya‘ni
doimiy qayta aloqaga ega boʻlishi kerak. Qayta aloqali tizim oʻz ichiga bevosita
aloqa, qayta aloqa va bevosita aloqani korreksiyalashni kiritadi. Har bir darsda
qayta aloqa joriy nazorat shaklida amalga oshiriladi. Undan tizimli foydalanish
oʻqituvchiga avvalgi material qanday oʻzlashtirilganligini, bolalar dars davomida
oʻquv materialining mazmunini qanday oʻzlashtirayotganliklarini tekshirish,
oʻquvchilarning bilimlaridagi boʻshliqlarni aniqlash va mazkur boʻshliqlarni
bartaraf etish yoki kamaytirishga qaratilgan tegishli korreksiyani amalga oshirish
imkonini beradi.
Ammo sinf bilan ishlashda oʻqituvchi har bir oʻquvchining oʻquv
faoliyatining alohida doimiy operativ nazoratini amalga oshirish imkoniga ega
boʻlmaydi. Bu ayniqsa boshlang‗ich ta‘limda oʻtkir muammoli masala hisoblanadi.
kichik yoshdagi oʻquvchilar oʻqishda еtarli tajribaga va bilimlarga ega boʻlmay,
mazmunida va bajarish metodlarida koʻpgina xatoliklarga yoʻl qoʻyishlari mumkin.
Vaqtida toʻg‗rilanmagan xatoliklar esa bartaraf etish qiyin boʻladigan
oʻzlashtiriladigan bilimlar sohasidagi notoʻg‗ri tasavvurlarni mustahkamlaydilar.
Boshlang‗ich ta‘limda joriy nazoratning eng keng tarqalgan shakli soʻrov
hisoblanadi. Individual soʻrov oʻqituvchiga oʻzlashtirish darajasi toʻg‗risida toʻliq
va aniq ma‘lumotlarni olishga imkon beradi, ammo koʻp vaqtni talab etadi,
oʻquvchilarning diqqatlarini tarqatib yuboradi. Bunda soʻralganlarning tanlovi
faqatgina bir necha oʻquvchilarni tashkil etadi va bu umuman butun sinfning
materialni oʻzlashtirganligi toʻg‗risidagi tasavvurga ega boʻlish imkonini
bermaydi. Natijada oʻqituvchi oʻqitish korreksiyasini еtarlicha samarali amalga
oshira olmaydi. Frontal soʻrov bir vaqtda barcha oʻquvchilarni qamrab oladi,
ammo bilimlarni oʻzlashtirishning koʻproq yuzaki tavsirini hosil qiladi.
Bundan tashqari, agar soʻrov tezkor sur‘atda amalga oshirilsa, fikrlashning
sustlashgan turiga ega oʻquvchilar oʻqituvchining bergan savollarini anglashga
16
ulgurmaydilar va oʻzlarini passiv tutib, darsda yuz berayotganlarga qiziqishlarini
yoʻqotadilar. Agar soʻrov sust ta‘sirlanishga ega oʻquvchilarga yoʻnaltirilgan
boʻlsa, unda faol ta‘sirli oʻquvchilarning darsga qiziqishlari yoʻqoladi.
Og‗zaki soʻrovning mazkur kamchiliklarini yozma ishlar ahamiyatli
darajada bartaraf etadi. Ammo bunda ham oʻz kamchiliklari mavjuddir. Masalan,
nazoratning ob‘ektivligi darajasini tashqi yordam pasaytiradi. Yozma ishlar
oʻqituvchining darsdan tashqari koʻp vaqtini talab etadi va oʻquvchilar oʻz
ishlarining natijalarini faqatgina keyingi haftada yoki undan ham kech bilishlari
mumkin boʻladi. Shunga koʻra, ommaviy amaliyotda oʻqituvchi tomonidan uning
boshqaruvchi ta‘sirlarining natijalari toʻg‗risida joriy axborotni operativ olishi
sodir boʻlmaydi.
Axborot texnologiyalaridan foydalanish bilan oʻqitishni tashkil etish doimiy
toʻliq nazoratni amalga oshirishga imkon beradi va bunda nafaqat oʻzlashtirish
natijalarini, balki jarayonning oʻzini nazorat qilish mumkin boʻladi. Oʻquvchi
bajariladigan topshiriqlarning natijasini va yoʻl qoʻyilgan xatolarning sonini dastur
bilan ishlash vaqtida va ish yakunlanishi bilan yakuniy natijani koʻradi. Qayta
aloqani bunday qurish ma‘lumotni oʻzlashtirishning toʻg‗riligini ta‘minlaydi,
ta‘lim oluvchiga u amalga oshiradigan faoliyatning har bir bosqichini anglashga
imkon beradi, kichik maktab yoshidagi bolalarda shakllanganlik darajasi еtarli
boʻlmagan, uning oʻz-oʻzini nazorat qilishning maqsadga muvofiqligi va
zarurligiga ishonchini hosil qiladi. Bolada
refleksiya – oʻz faoliyati usullari, hatti-
harakatlari prinsiplarini anglash shakllanadi.
Kompyuter oʻquvchilarning javoblari toʻg‗risidagi ma‘lumotlarni jamlab
borishi mumkinligi sababli, oʻqituvchi har bir oʻquvchining materialni
oʻzlashtirishining barcha bosqichlarining nazoratini amalga oshirish imkoniga ega
boʻladi. Dasturning nafaqat xatoni, balki uning xususiyatini ham aniqlashi,
oʻquvchi duch keladigan qiyinchiliklarni yanada aniqroq belgilashga va eng erta
bosqichlardan korreksion ishlarni yanada toʻg‗ri oʻtkazishga imkon beradi. Qayta
aloqaning bunday xususiyati oʻqituvchiga ta‘lim oluvchiga individual yondashuv
17
boʻyicha chora-tadbirlarni ishlab chiqishga, ta‘lim oluvchilarning faoliyatlariga
tuzatishlar kiritishga sharoit yaratadi. Bunda oʻqituvchining yozma ishlarga
sarflanadigan koʻpgina vaqti tejaladi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
