|
Savol va topshiriqlar
1. Oʻquvchilarning kompyuter savodxonliklarini boshlangʻich sinflardan
boshlash shakllantirish zaruriyati tushuntiring.
2. Boshlangʻich sinf kompyuter oʻziga xos oʻquv vositasi boʻlib, u qanday
muhim vazifalarni amalga oshiradi?
203
23-§. BOSHLANG„ICH SINF OʻQUVCHILARINING AXBOROT
SAVODXONLIGINI SHAKLLANTIRISH.
Tayanch so’z va iboralar:
boshlang‟ich sinf o‟quvchilari, axborot
savodxonligi, axborot.
Dunyoda axborot maydonining kengayib borishi insoniyat faoliyatining
barcha jabhalarida axborot texnologiyalarini qoʻllash ehtiyojining oshishiga turtki
boʻlmoqda. Atrof-muhit, voqea xodisalar toʻg‗risidagi ma‘lumotlarni bilishda va
ular toʻg‗risida axborot olishda axborotlarni tarqatishga, saqlashga va h.k ga
xizmat
qiluvchi
mashinalar,
apparatlar,
oʻlchov asboblari, texnologik
jarayonlarning oʻrni muhim. Xususan, boshlang‗ich sinf matematika darslarida
informatika fani sohasiga oid еng sodda dastlabki bilimlar beriladi. Boshlang‗ich
sinf oʻquvchilarini axborot texnologiyalari ta‘limiga tayyorlashga qaratilgan
dasturlarning asosiy maqsadi oʻquvchilarda axborot tushunchasiga oid
boshlang‗ich tasavvurlarni shakllantirish va kompyuterdan foydalanishdan koʻra
koʻproq axborot bilan ishlash malakalarini hosil qilishdan iborat
9
Boshlang‗ich sinflarda darslarni axborot texnologiyalari yordamida tashkil
etish, bir tomondan darsning sifati va samaradorligini oshirsa, ikkinchi tomondan
oʻquvchilarda shu vositalarni chuqur oʻrganish bilim va koʻnikmalarini hosil
qiladi. Bugungi kunda boshlang‗ich sinf oʻquvchilar yosh xususiyatlari mos
axborot texnologiyalaridan foydalanish uchun ishlatiladigan turli dasturiy
ta‘minotlar mavjud boʻlib, ular:
- Word. Bu dasturda matn yozish, uni qayta ishlash va takomillashtirish,
tasvirlar va matnlar joy lash tirilgan hujjatlar yaratish mumkin.
- PowerPoint. Microsoft PowerPoint — ushbu dastur yordamida yuqori
darajali taqdimotni ishlab chiqish va slaydlarni namoyish qilish mumkin.
9
Sabirov B.E. Boshlang‗ich sinf o‗quvchilarini informatika ta‘limiga tayyorlash metodikasi. Pe.fan. nom. Ilmiy
darajasini olish uchun dissertatsiya. Toshkent. 2012. 18-bet
204
- Adobe PhotoShop. Adobe Photoshop yoki oddiygina Photoshop, grafiklarni
tahrir qiluvchi dastur. Photoshop dasturida yuqori darajali tasvirlar yaratishda keng
foydalanish mumkin.
Boshlang‗ich
sinflarda
kompyuter
texnologiyalaridan
muntazam
foydalanishning ba‘zi jihatlari quyidagilardir:
-
kompyuter yordamida bajarilgan ishlarda yoʻl qoʻyilgan xatolarni qayta
koʻrib chiqish va ularni tuzatish imkoniyati juda yuqori. Kompyuterda doimo bir
materialni koʻp marotaba takrorlash va uni xolisona baholash imkoniyati mavjud.
Ammo bu oʻquvchilarlarda ushbu holatga koʻnikish hosil qilmasligi lozim;
-
kompyuter – oʻquv jarayonida vaqtni tejash va samarali taqsimlashga xizmat
qiladi;
-
kompyuter - oʻquvchining oʻz ustida mustaqil ishlash koʻnikmasining
shakllanishiga yordam beradi.
Boshlang‗ich sinf oʻquvchilari axborot texnologiyalariga oid quyidagi
bilimlar oʻzlashtirilishiga erishish lozim:
- axborot texnologiyalarining ahamiyatini bilish, sodda kompyuter dasturlarini
ishlata bilish va Internetda ishlashning muhimligini anglashga oʻrgatish;
- olingan ma‘lumotlarni tahlil qilish;
- kompyuter texnologiyalari vositasida ma‘lumotlarni toʻldirish;
- qoʻshimcha adabiyot sifatida internetdan foydalanish;
-
kompyuter texnologiyalari vositasida matematik usullarni qoʻllash orqali
topshiriqlarni bajarish, tahlil qilish, taqqoslash, tasniflash, isbotlash, maqsadga
yoʻnaltirilgan, еtarli boʻlmagan ma‘lumotlarni topish;
-hisoblash amallarini sodda hisoblash mashinalari (mikrokalkulator)
yordamida bajarish;
- kompyuter texnologiyalari vositasida murakkab boʻlmagan tayyor jadvalni
oʻqish, noma‘lum komponentni topish boʻyicha boʻsh katakli jadvalni toʻldish,
amaliy ishlarni bajarish natijasi boʻyicha sodda (oddiy) jadvallar tuzish, tayyor
205
jadvalning satr va ustunlarini berilgan ma‘lumotlar bilan toʻldirish, sodda amaliy
holatlarda tayyor jadvallarga ma‘lumotlar kirita olish va h.k;
Oʻquvchilar kompyuter savodxonligini oshirishda:
- Boshlang‗ich kompyuter savodxonligini shakllantirish;
- mantiqiy tafakkurni rivojlantirish;
- masalalar еchishga tizimli yondashuv va algoritmik malakalarni
rivojlantirish;
- kompyuterda ishlash boshlangich koʻnikmalarini shakllantirish.
Oʻquvchilar grafik muxarrir dasturiy vositasida rasmlar chizish, sodda
ob‘ektlardan murakkab boʻlmagan ob‘ektlarni konstruksiyalash, bajarilgan
tasvirlarni nomlash, sonli jadvallar bilan ishlash yoki qiymatiga koʻra belgili
elementni qidirish, jadvalda ularning joylashish urnini koʻrsatish va jadval
oʻlchamini aniklash kabi malakalarni orttiradilar.
- Oʻquvchilar xar bir qaraluvchi ob‘ekt bir nechta nomga ega boʻlishligini va
xar bir nom oʻziga yarasha mazmun kasb etishini oʻzlashtiradilar. Ular tavsiya
qilinadigan xar bir ob‘ektni nomlaydi, mazmunini tanlaydi yoki yaratadi (ob‘ekt
modeli), masalaning mazmuniga koʻra nima ―berilgan‖ va nimani ―topish
kerak‖ligini ajratadi, masalalarni kompyu¬terda bajaradi, protsedura shaklidagi
javobga ega masalalarni еchadi.
- Oʻquvchilar grafik muxarrir dastur vositasida murakkab rasmlarni chizish,
sodda ob‘ektlardan murakkab ob‘ektlarni konstruksiyalash, bajarilgan tasvirlarni
nomlash, sonli jadvallar bilan ishlash yoki qiymatiga koʻra belgili elementni
qidirish, jadvalda ularning joylashish oʻrnini koʻrsatish xamda xisoblash kabi
malakalarni egallaydilar.
- Oʻquvchilar oʻrganiladigan xar bir ob‘ektni turlicha (suzlar yordamida, rasm
shaklida...) tavsiflash mumkinligi, real xayotda nomlarni tanlash suzlarning ma‘no
jihatdan axamiyati bilan bog‗likligini oʻzlashtiradi.
- Oʻquvchilar biror bir ob‘ektni mustaqil tanlaydi, nom beradi, kompyuter
modelini (tasviri) yaratadi, xar bir masalada nima ―berilgan‖ va nimani ―topish
206
kerak‖ligini ajratadi, masalalarni kompyuterda baja¬radi, murakkab protsedura
shaklidagi javobga ega masalalarni еchadi.
- Oʻquvchilar grafik muharrir dasturiy vositasida kompozitsion rasmlarni
yaratish, sodda ob‘ektlardan murakkab boʻlgan ob‘ektlarni konstruksiyalashi,
bajarilgan tasvirlarni nomlaydi, sonli jadvallar bilan ishlaydi.
Kompyuter muhitidagi oʻquvchilarning oʻquv faoliyatidagi amaliylik real
ob‘ektlar va ularning modellari, belgilari, ramzlarini kompyuterda aks ettirish bilan
ish koʻrish tajribasidan iborat. Bu tamoyil quyidagi sxema buyicha amalga
oshiriladi: ob‘ekt - nom – qiymat (mazmun). Ya‘ni, masalan, oʻquvchilarga olma
(ob‘ekt) koʻrsatiladi va ―olma‖ (nom) soʻzi aytiladi va yoziladi, kompyuterda olma
shakli chizilgan rasm qidiriladi xamda biror nom bilan saqlanadi. Kompyuterda
―olma‖ nomining mazmuni - rasm, real xayotda esa - xaqiqiy olma. Bu sxemani
amalga oshirishda formallashtirish va modellashtirish, bilish metodlari tarzida
(xaqiqiy olma va uning formallashgan va modelli interpretesiyasi: nom va rasm)
ishtirok etadi. Bu tamoyil umumiy ravishda talqin etilganda, masalalar yеchishda
real ob‘ektlar qatnashmasligi xam mumkin, lekin ular oʻquvchi amaliy
tajribasining ilk bosqichlarida oʻz aksini topgan boʻlishi shart.
Do'stlaringiz bilan baham: | 
