Nizomiy nomidagi toshkent davlat pedagogika universiteti b. S. Abdullayeva, N. Sh. Ruzikulova

Oʻzini-oʻzi nazorat qilish uchun savol va topshiriqlar.
1. Ta‘lim texnologiyasining mohiyatini bayon qiling. 
2. Axborot texnologiyalarining ta‘lim jarayoni uchun ahamiyatini tahlil qiling. 
3. Oʻquvchini ongli oʻquv faoliyatiga jalb etish uchun qanday ishlarni amalga 
oshirish zarur?
 

---

13 
2-§. UZLUKSIZ TA‟LIM JARAYONIDA BOSHLANG„ICH SINF 
OʻQITUVCHILARINING 
AXBOROT 
KOMPETENTLIGI 
KASBIY 
TAYYORGARLIGI SIFATIDA 
Tayanch soʻz va iboralar: 
uzluksiz ta‟lim, axborot, axborot texnologiyalari, 
axborot kompetentligi, kasbiy tayyorgarlik. 
Bugungi kunda ta‘lim va tarbiya bilim va koʻnikmalar ―toʻplarni‖ning tez 
oʻzgarishini inobatga olgan holda kelajakka yoʻnaltirilgan boʻlishi, oʻquvchilarning 
faqatgina insoniyat tomonidan toʻplangan bilimlar va tajribalarni oʻzlashtirishlari 
bilan cheklanmasligi lozim. Oʻquvchida doimiy mustaqil ta‘lim olish ehtiyojini 
tarbiyalash, mustaqillik, faollik, sub‘ektivlik kabi shaxs sifatlarini shakllantirishga 
imkon beradigan oʻqitishning yangi shakllari va metodlari zarurdir. Bu vazifa 
boshlang‗ich 
ta‘lim 
bosqichidanoq 
qoʻyiladi, 
chunki 
oʻqituvchilarning 
boshlang‗ich ta‘lim davrida oʻquvchilarda shakllantiriladigan koʻnikma va 
malakalari butun hayot davomida foydalaniladi. 
Boshlang‗ich sinfda bola ilk bor ta‘limda mustaqillikni namoyon eta 
boshlaydi va u faol fikrlash faoliyatiga hamda mustaqillikka qanchalik 
oʻrganishiga uning umumta‘lim bosqichidagi ta‘limining muvaffaqiyati bog‗liq 
boʻladi. Mazkur muammoni hal etishni koʻpgina tadqiqotchilar yangi axborot 
texnologiyalaridan ta‘limda keng foydalanishda, ya‘ni oʻquv-tarbiya jarayonini eng 
yangi texnologik vositalar, birinchi navbatda kompyuter texnikasi va pedagogik 
dasturiy vositalardan foydalanish bilan tashkil etishda koʻradilar. 
Bolaga nafaqat kompyuter bilan oson va erkin muloqot qilishga, balki 
―hamkorlikdagi‖ faoliyatning barcha natijalari uchun shunchaki insonning 
irodasini, rejasini bajaradigan mashina emas, insonning oʻzi mas‘uliyatga ega 
boʻlishini tushunishiga imkon berishi zarur. Shu tariqa, bolada oʻzining hatti-
harakatlari uchun shaxsiy mas‘uliyat hissi rivojlanadi. 
Pedagogik dasturiy vositalardan foydalanib oʻquv jarayonini tashkil 
etishning samaradorligi asosan ikki omillar bilan belgilanadi: 
- pedagogik dasturiy vositalarning sifati bilan, 

---

14 
- oʻqituvchiga mazkur vositalarning sifatini va uning kasbiy faoliyati 
doirasidagi muayyan aniq vaziyatda ularning qoʻllanilishini baholashga imkon 
beruvchi oʻqituvchining maxsus axborot kompetentligi bilan.
Chorak asr davomida tadqiqotchilar boshlang‗ich ta‘limda pedagogik 
dasturiy vositalarni qoʻllashning turli jihatlarini oʻrganganlar: 
- ta‘limiy, trenajer va nazorat dasturlaridan foydalanish masalalari. 
- kompyuterli dars metodikasini shakllantirish, tegishli metodik majmualarni 
takomillashtirish va yangilarini yaratish.
Pedagogik faoliyatlarida kompyuter texnologiyalaridan foydalanuvchi 
oʻqituvchilar axborot texnologiyalardan foydalanish bilan darslarni oʻtkazishi 
oʻquv jarayonini takomillashtirish va faollashtirishga; oʻquvchilarda aqliy va 
amaliy hatti-harakatlarni bajarishga ijobiy motivatsiyani yaratishga; turli 
analizatorlarga ta‘sir etish hisobiga bilimlarni oʻzlashtirish jarayonini ahamiyatli 
oshirishga; qoʻlning mayda motorikasini, diqqatni va taktil xotirani rivojlantirishga 
yordam berishga; darsda vaqtdan optimal foydalanishga va hokazolarga 
imkoniyatlarga erishgan. 
Boshlang‗ich ta‘lim oʻquv jarayonida pedagogik dasturiy vositalardan 
foydalanish maqsadi avvalo quyudagilardan iborat:
- oʻrganilayotgan hodisa va jarayonlarni namoyish etish uchun; 
- yangi materialni oʻrganish va mustahkamlash uchun; 
- oʻrganilgan materialni mustahkamlash, koʻnikma va malakalarni hosil qilish 
uchun; 
- bilim, koʻnikma va malakalarni tekshirish va baholash uchun; 
Amaliyotning koʻrsatishicha, axborot kompetentlikka ega oʻqituvchi 
tomonidan darsda sifatli pedagogik dasturiy vositalardan foydalanishi boshlang‗ich 
ta‘limda oʻqish jarayonining samaradorligini oshirishga imkon beradi. 
Tadqiqotchilar pedagogik dasturiy vositalardan foydalanish bilan oʻqish 
jarayonining samaradorligini oshirishning quyidagi tashkil etuvchilarini ajratadilar: 
-