Nizomiy nomidagi toshkent davlat pedagogika universiteti b. S. Abdullayeva, N. Sh. Ruzikulova

Savol va topshiriqlar 
1. Tabiatshunoslik darslarida oʻrganilayotgan obyekt, hodisa va jarayonni 
avval oʻrganilganlar bilan qiyoslash, oʻxshashligi va farqini, oʻziga xos jihatlarini 
aniqlashda axborot texnologiyalaridan foydalanishning ahamiyati nimalardan 
iborat? 

---

186 
2. Tabiatshunoslikni oʻqitishda oʻquvchilarning mustaqil ishlash koʻnikmalari 
va ularni rivojlantirish yoʻllaridan biri bu koʻrgazmali vositalar ustida mustaqil 
ishlashda axborot texnologiyalarining о‗rni?
20-§. 
TEXNOLOGIYA 
DARSLARIDA 
AXBOROT 
TEXNOLOGIYALARIDAN FOYDALANISH.
Tayanch sо‘z va iboralar: 
texnologiya darslari, mehnat faoliyati, axborot 
texnologiyalari, dars ishlanma
. 
Oʻsib kelayotgan avlodni faol mehnat faoliyatiga tayyorlash, shaxsni axloqiy 
va intellektual shakllantirish – bu butun jamiyatning, xususan ta‘lim tizimining eng 
asosiy vazifalaridan biri.
Boshlang‗ich sinflarda Texnologiya fani umumiy oʻrta ta‘limning keyingi 
bosqichida oʻqitiladigan Texnologiya fani uchun poydevor hisoblanib, fanga oid 
dastlabki tushunchalarni shakllantirishga xizmat qiladi.
Texnologiya fani oʻqitish oʻquvchilarni aqliy va jismoniy rivojlantirish, 
ijtimoiy mehnatga oʻrgatishda texnik-texnologik hamda texnologik jarayon 
davomida bajariladigan operatsiyalar yuzasidan olgan bilim, koʻnikma va 
malakalarini mustaqil amaliy faoliyatida qoʻllash, kasb-hunar tanlash, milliy va 
umuminsoniy qadriyatlar asosida ijtimoiy munosabatlarga kirisha olish 
kompetensiyalarini shakllantirishga xizmat qiladi.
―Texnologiya‖ ta‘lim sohasi dasturining oʻziga xos xususiyatlaridan biri 
ikkinchi sinfdan boshlab har bir oʻquvchi ijodiy ishlarlarni bajarishi shartligi 
hisoblanadi. Oʻquvchilar materiallar va ularning xossalari, xususiyatlari hamda 
texnik obyekt va texnologik jarayonlarga oid ma‘lumotlarni oʻrganadilar, texnik 
obyekt hamda texnologik jarayonlarda maxsus va umummehnat operatsiyalarini 
biladilar va boshqara olish hamda maxsus va umummehnat operatsiyalarini 
amaliyotda qoʻllay olishni oʻrganadilar, tayyorlangan mahsulotlarni bajarish 
ketma-ketligi hamda mahsulot sifatini tahlil qilish va buyum va jarayonlarni 
bajarishga oid xulosalar chiqarishga, ongli ravishda kasb tanlashga oʻrganadilar. 

---

187 
Boshlang‗ich sinfda ―Texnologiya‖ ta‘lim sohasining oʻqituvchisi ishining 
natijalari koʻp hollarda uning kommunikativ va tashkilotchilik qobiliyatlariga, 
oʻzgaruvchan holatda zudlik bilan yoʻnalish olish va qayta tashkil qilish 
malakasiga bog‗liq boʻladi.
Boshlang‗ich sinf oʻqituvchisi umumiy boshlang‗ich ta‘lim tizimida 
―Texnologiya‖ ta‘lim sohasining oʻrnini va rolini yaxshi tushunishi va ushbu 
dasturning imkoniyatlaridan boshlang‗ich maktabning boshqa fanlarnini oʻqitishda 
foydalanishi, va aksincha, texnologiya darslarida bolalarning boshqa oʻquv 
fanlaridan olgan bilim va malakalaridan foydalanishi kerak. 
Darsning samaraliligi berilayotgan material mazmuni bilangina chegaralanib 
qolmasdan, balki oʻquv materiallarini egallash usullari bilan xarakterlanadi. Zero, 
darsning samaradorligi puxta oʻylangan reja va materialning mantiqan toʻg‗ri va 
izchil bayon qilinishi bilan bir qatorda koʻrgazmali vositalarning, shu jumladan 
aqliy amallar vositalarini moddiylashtirish natijasidan olingan ideal vositalar: 
mantiqiy sxemalar, grafiklar, chizmalar, jadvallar va shu kabilar bilan belgilanadi.
Tayyor sxemalardan foydalanish materialni yaxshi eslab qolishga yordam 
beradi, chunki bu jarayonga butun oʻrganilayotgan mavzuni va har bir qismning 
ma‘naviy tuzilmasini koʻrish imkonini beruvchi koʻrish retseptorlari jalb qilinishi 
natijasida xotiraning mahsuldorligi ortadi.
Albatta bunda vositalarning oʻrni muhim. Mantiqiy sxemalar, grafiklar, 
chizmalar, jadvallar va shu kabilarni oʻquvchilarga namoyish qilish jarayonli 
koʻrinishda, jarayon algoritmining har bir bosqichi toʻliq bayon qilingan holda 
berilishida vosita sifatida axborot texnologiyalardan foydalanishni talab qiladi.
Oʻquv jarayonida ham tayyor, ham oʻquvchilar tomonidan anglab olingan 
tuzilmaviy-mantiqiy sxemalardan foydalanish keyinchalik mavzuning mazmunini 
sxemaga asosan xotirada oson tiklash imkonini beradi. Mashg‗ulotlarda 
oʻquvchilarni qiziqtirish va faollashtirishga oʻqitishning faol metodlaridan 
foydalanish yordam beradi. Oʻquvchilarni ―Texnologiya‖ fanini oʻqitishda 
metodlarni tanlashda oʻquvchilarni oʻqitish motivatsiyasining darajasini, 

---

188 
mazmunning hajmini, ularning tayyorgarligining darajasini, ularning faolligini va 
qiziqishlarini, oʻquv jarayonini amalga oshirishning moddiy-texnik va tashkiliy 
sharoitlarini hisobga olish lozim. 
Oʻquv materialining katta hajmga ega ekanligini, uni oʻzlashtirishga 
qoʻyiladigan talablar, shuningdek maxsus kursga ajratilgan soat miqdorining 
cheklanganligini, maxsus kursning maqsad va vazifalarini, oʻquv-jarayonining 
moddiy-texnik ta‘minoti Texnologiya fanini oʻzlashtirishda mustaqil ta‘limga keng 
oʻrin berilishini talab qiladi. Mutaqil ta‘lim olishda qoʻshimcha elektron 
qoʻllanmalardan foydalanish ta‘lim sifatini oshirishga xizmat qiladi.
Boshlang‗ich 
sinflarda 
―Texnologiya‖ 
fanini 
oʻqitishda 
axborot 
texnologiyalari qoʻllanilishida samaradorlikka erishishda quyudagilarga ahamiyat 
berish lozim:
- oʻqitishning faol metodlaridan va shakllaridan foydalanish.
- oʻquv jarayonining lavhalarini modellashtirish; 
- oʻqitishning og‗zaki va koʻrgazmali metodlarini birlashtirish; 
- tuzilmaviy-mantiqiy sxemalardan foydalanish; 
―Texnologiya‖ ta‘lim sohasining mazmuni fikrlashni, ruhiyatni, irodani, qoʻl 
matorikasini rivojlantirishga, kichik yoshdagi maktab oʻquvchisida oʻquv 
faoliyatini, oʻqish motivlarini, yangiliklarni: amalga oshiriladigan faoliyatning 
erkinligini, refleksiyani va hatti-harakatlarning ichki rejasini shakllantirishga 
yordam beradi. Xulosa qilib aytadigan boʻlsak texnologiya darslarida axborot 
texnologiyalariga asoslangan vositalardan foydalanish, an‘anaviy oʻqitish vositalari 
yordamida hal qilish qiyin boʻlgan yangi didaktik vazifalarni qoʻyish imkoniyatini 
ochadi.