Nizomiy nomidagi tdpu termiz filiali

Inning borishi. Shtraub metodiga muvofiq tayyorlangan yurak preparati stol ustida qoldirilgan kameraga joylashtirilib, 5-6 minut o’tganidan so’ng, preparat ritmini sanashga kirishiladi. Buning uchun sanash boshlanishi bilan bir vaqtda, sekundomer yurgizilib, yurak 20 marta qisqarganidan so’ng to’xtatiladi. Shu hildagi sanash uch-to’rt marta takrorlanib, ulardan yurak ritmining I minutdagi o’rtacha soni hisoblab topiladi. So’ngra, yurak preparati harorati xona haroratidan 10°Sga yuqori kameraga o’tkaziladi. Kamera ichidagi harorat turg’unlashgach, yuqorida ko’rsatilgan tarzda, yurak ritmi yana bir necha bor sanab olinadi. Sanash tamom bo’lgach, yurak preparati harorati xona xaroratiga teng kameraga ko’chirilib, avvalroq ritm tiklanishi kutiladi. Dastlabki ritm tiklangach, preparat harorati xona xaroratidan 10°S ga past kameraga o’tkaziladi va kameradagi xarorat turg’unlashgach, yurak ritmi yana bir necha marta sanab olinadi. Sanash ishlari nihoyasiga yetkazilganidan keyin, hisoblab topilgan o’rtacha ritmlar asosida; yurak ritmining xaroratini 10°S ga oshirish uchun mos harorat koeffitsienti Q₁₀, so’ngra jarayonning “aktivlashsh energiyasi” hisoblab topiladi. Shu xildagi hisoblashlar haroratni 10°S ga pasaytirib o’tkazilgan tajriba ma’lumotlar asosida ham bajariladi.

Hisoblashga, misol. Faraz etaylik: xona harorati 18°S ( T₁ = 273 + 18 = 251 K) bo’lgach sharoitda yurak 38 sekund davomida 20 marta qisqardi. Demak, yurak I mnnutda 20.60/38 = 31 marta qisqardi. Harorat 10ºS ga oshirilganda esa ya’ni 28°S (T₂=273+28=301 K) da 20 sekun.d davomida 20 marta, 1 minutda esa 20.60/20=60 marta qisqardi. Demak, R_t=31 va R_T+10=60 teng. U holda, mazkur jarayonning harorat koeffitsienti teng bo’ladi:

Yuqorida bayon etilganidek, agarda bizga jarayonning harorat koeffitsienti va tajriba sharoitidagi haroratlar ma’lum bo’lsa, u holda biz o’rganmoqcha bo’lgan jarayonning “aktivlanish energiyasini” ham hisoblab topa olamiz. Buning uchun jarayon harorat koeffitsientining o’nli logarifmi va haroratlar kattaliklarini tenglamaga qo’yib, hisoblash ishlarini bajaramiz. Yuqoridagi ma’lumotlardan foylalanib, qurbaqa yurak ritmining aktivlanish energiyasi uchun quyidagini hosil qilamiz: agarda Q₁₀= 1,9 ga teng bo’lsa, uning o’nli logarifmi, ya’ni I_g Q₁₀ = I_g 1,9 = 0,2785 bo’ladi. Tajriba sharoitidagi harorat T₁ = 291, T₂ = 301 dir. Unda jarayonning “aktivlanish” energiyasi
Ye = 0,46 .(T₂. T_t) 1₉ 0_T|-= 0,46.291,301.0,2785 =3

= 11293 kal.mola = 11,293 Kkal.mola ga teng bo’ladi.