Nizomiy nomidagi tdpu tabiiy fanlar fakulteti

Javoblar.
1)a; 2)b; 3) c; 4) c; 5)a; 6)c; 7) b; 8)d; 9)c; 10)c.
Kimyoviy formula topishga oid masalalar yechish.
1-misol. 9,3 g ishqoriy metal oksidi 200 g suvda eritilganda hosil bo‘lgan birikmalarning massa ulushi 5,73% ni tashkil qilsa, oksid tarkibidagi metallni toping.
Yechish: Bizga ma ‘liumki, ishqoriy metal oksidi suvda eritilganda, tegishli asoslar hosil bo ‘lad. Bundan tashqari, ishqoriy metallar I-gruppaning asosiy gruppacha elementlari bo‘lib, ular I-valentli aktiv metalardir. Shu ma‘lumotylar asosida maslalani quyidagicha ishlashimiz mumkin bo‘ladi:
1) Hosil bo‘lgan eritmaning massasini topamiz;
M(eritmas)=m(ishqoriy matall oksidi)+m(suv)=9,3g+200g=209,3 g.
2) Umumiyreaksiya tenglamasini tuzamiz( bunda ishqoriy metal umumiy formulasidan foydalaniladi);
Me₂O+H₂O=2MeOH
3) Reaksiya tenglamasiga muvofi, jarayonda asos hosil bo‘lib, masala shartda berilgan 5,73% shu moddaning ulushidir. Bundan foydalanib uning massasini quyidagicha topish mumkin.
M(MeOH)=m(eritma)x5,73%=209,3x5,73%=11,99289 g.
4) Reaksiyaning umumiy tenglamasidan foydalanib, jarayonda gaz modda yoki cho‘kma moddalarning (eritmaa massasini kamaytirmaydigan holatlar) hosil bo‘lmaganligi, hamda reaksiyada bizga ma‘lum suvdan foydalanib, massalaniishlaymiz;
M(H₂O)=m(MeOH)-m(Me₂O)=11,99289-9,3=2,69289 g.
Me₂O+H₂O=2MeOH
9,3---------------2,69289 g
X g--------------18 g x=62,163697 g.
5) Demak, Me₂O ning molyar massasi 62,163697 g bo‘lsa, undan noma‘lum elementni quyidagicha topishimiz mumkin:
M(Me₂O)-m(O)=62,163697-16=46,163697
Me=Ar(Na)=23.
2-masala. Ishqoriy metal gibridi suvda eritilganda, tegishli asos, hamda vodorod gazini hosil qilishini bilamiz. Ammo bu masalada, metal gibridining miqdori (g) berilmagan. Bunday masalalarni quyidagicha ishlaymiz:
1) Reaksiya tenglamasining umumiy tengllamasini (ishqoriy metallning bir valentli ekanligiga asolanib) yoxamix:
MeH+H₂O=MeOH+H₂2) Masalani quyidagicha tenglama tuzish orqali ishlaymiz:
MeH+H₂O=MeOH+H₂x+1 x+17 1 mol
(x+1)x0,1 0,1 mol (0,2 g vodorod miqdori)
(x+17)x0,1:66,2+(x+1)0,1x100%=8 a ‘ni x=39 demak bu metal kaliy.
3-masala: 11,7 g ishqoiy metal suvda eritilganda 3,36 l gaz ajralib 15% li eritma hosil bo‘lsa, reaksiya uchun necha gramm suv olingan?
A)985,2 B0117,4 C)100,6 D) 112
Yechish: Bu masala, yuqori bayon etilgan masalaga o‘xshasada, undan ozgina farq qiladi. Bu farq shundan iboratlki, bunda ma‘lum konsentratsiyali eritma tayyorlashdagi suvning miqdori (g) so‘ralgan. Demak, bu misolni ishlashda dastlab ishqoriy metalni topish muhim.
1) Reaksiya tenglamasining umumiy tenglamasini (ishqoriy metallning bir valentli ekanligiga asoslanib) yozamiz:
2Me+2H2O=2MeOH+H2
2) Reaksiya tenglamasidan foydalanib, ishqoriy metallni topib olamiz:
2Me+2H2O=2MeOH+H2
11,7----------------------3,36 l
x--------------------------22,4 l
bundax=78 ga teng bo ‘lib, bu metal kaliy (2Me bo ‘lganligi uchun)dir.
3) Ishqoriy metal aniqlanib olingandan so‘ng, tenglamaga muvofiq, sarflangan suv hamda hosil bo‘lgan ishqoriy massasini aniqlaymiz;
2K+2H2O=2KOH+H2
78--------------36------112
11,7----------x l------------x2
Bunda xl=54 g H2O, x2=16,8 g KOH
4) Masala sharti bo‘yicha 15 % li eritma (KOH eritmasi) hosil bo‘lgan. Demak, KOH massasidan (16,8g ) foydalanib, eritma massaasini, undan esa suv massasini topamz;
16,8:15%=x:100% x=112 g eritma
M(H2O)=m(eritma)-m(KOH)=112-16,8=95,2 g.
5) test javobida A shu son qayd etilgan, lekkin bu holat masala javobi emas, chunki kaliy metallic bilan reaksiyaga kirishgan suv ham bor.
M(umumiy H2O)=m(reaksiyaga kirishgan suv)+m(eritma hosil qilgan suv)
M=5,4+95,2=100,6 g.