Низомий номидаги тошкент давлат педагогика

 
Педагог ходимларнинг иш фаолиятини ташкилий жиҳатдан илмий 
асосланиши 
 
1-жадвал 
Юқори самарадорлик ҳамда паст кўрсаткичга эга бўлган ўқув кунлари 
жадвали
Син
ф- 
Лар 
Самарадорлиги юқори бўлган ўқув 
кунлари 
Паст кўрсаткичга эга
бўлган ўқув кунлари 
1 – 4 
Сешанба, чоршанба, пайшанба 
душанба, шанба 
5 
Душанба, сешанба, пайшанба, жума 
чоршанба, шанба 
6 – 7 
Сешанба, чоршанба, пайшанба, жума 
душанба, шанба 
8 – 9 
Сешанба, чоршанба, пайшанба, шанба 
душанба, жума 
Изоҳ: ушбу жадвални тавсия сифатида қабул қилиш мумкин, чунки, бу 
жадвалдан барча параллел синфлар учун бир хилда фойдаланиш мумкин эмас. 
Чунки, айрим синфларда ўқувчиларнинг ўртача фаоллиги юқори бўлади. 
Бундай шароитда ўқув фанларини ўқув материалининг мазмун-моҳиятига 
кўра, мураккаб ва нисбатан осон ўқув фанларига ажратиш мумкин. Бунда ўқув 
материалининг мазмуни, ўқитувчининг дарс бериш методикаси, услубий 
маҳорати, мулоқот маданияти, ўқувчиларнинг мазкур фанга қизиқиши ва 
фаоллигини эътиборга олиш керак.
Кўп йиллик тажрибаларимиз, ўқувчилар билан ўтказилган суҳбатлар, 
сўровномалар, савол-жавобларнинг натижалари, 1-4 синф ўқувчиларининг 
математика 
дарсидан 
кейин 
ўзлаштириш 
қобилияти 
сустлашиши, 
табиатшунослик ва расм дарсларидан сўнг, аксинча, ўзлаштириш, эслаб қолиш 
ва ишлаш қобилияти ривожланишини кўрсатди.

---

203 
Бола физиологик хусусияти толиқишга мойилдир. Жумладан, психологияда 
5–7 ѐшли бола 15, 8–10 ѐшли бола 20, 11–12 ѐшли бола 25, 13–15 ѐшли бола 
эса 30 дақиқа давомида диққатни бир нуқтага қарата олиши (фаол бўлиши) 
аниқланган.
Болаларда толиқиш асосан 2 босқичда кечади: толиқишнинг биринчи 
босқичида уларнинг ҳаракатларида безовталик ва сабрсизлик кўринишлари 
пайдо бўлади, иккинчи босқичда эса, фаолият тезлигининг пасайиши ва 
рефлектор реакциялар яширин даврининг узайиши кузатилади. 
Математика, физика, кимѐ, рус тили, она тили ва шунга ўхшаш фанлардан 
назорат ишлари ўқувчилар асаб тизимининг иш фаолияти энг юқори бўлган 
вақтларда – сешанба, чоршанба кунлари 2–3-соатларда олиниши мақсадга 
мувофиқдир. Жума, шанба кунлари назорат ишларини ўтказиш мақсадга 
мувофиқ эмас, чунки ўқувчилар асаб тизими ҳафтанинг бу кунларида анча 
толиққан бўлади.
Фанлар 
чуқурлаштириб 
ўқитиладиган 
ихтисослаштирилган 
мак-таб(синф)лар ва ихтисослаштирилган мактаб-интернатларда махсус 
фанлар хусусиятлари ва ўқувчиларнинг имкониятларини ҳисобга олган ҳолда, 
айни бир турдош ўқув фанини 2 соат мобайнида кетма-кет қўйиш мумкин. 
Айни бир ўқув фани 2 соат кетма-кет қўйилгандан кейин бошқа ўқув предмети 
кетма-кет қўйилмайди. Ўқув режасида 1 ѐки 2 соат берилган фанларни дарс 
жадвалига кетма-кет 2 соатдан қўйиш тавсия этилмайди. Кетма-кет 2 соат 
қўйилган ўқув фанларини дарс жадвалига қўйишда албатта синф 
ўқувчиларининг ѐш хусусиятлари ҳисобга олинади. Чунки, болалар мия 
қобиғи ҳужайраларининг бир гуруҳига асосий ўқув юкламаси тушиб, унинг 
асаб тизимида ҳимояланиш ва ҳаракатсизланиш вужудга келади. Натижада
боланинг асаб тизими сигналларни қабул қилмайди.
Таълим 
жараѐнида 
баҳс-мулоҳазаларга 
сабаб 
бўлаѐтган 
муҳим 
масалалардан бири, уй вазифасининг тақсимланиши масаласидир. Қуйидаги 
жадвалда синфлар кесимида уй вазифасини белгилаб бериш намунасини 
таклиф қиламиз.