Низомий номидаги тошкент давлат педагогика

 
8.2. Элементар математик тасаввурларни кўрсатмали ва оғзаки 
методлар 
Элементар математик тасаввурларни шакллантиришда амалий ва ўйин 
методлари билан бирга қўлланади. Бу уларнинг моҳиятини ҳеч бир 
камайтирмайди. Мактабгача таълим муассасасида кўрсатмали, оғзаки ва амалий 
методларга тааллуқли ва бир-бири билан узвий боғлиқликда қўлланиладигаи 
усуллардан кенг фойдаланилади: 
1. Ҳаракат 
усулини 
тушунтиришлар 
билан 
ифодалаш 
(намойиш 
қилиш) 
- 
тарбиячи 
намунасини 
кўрсатади. 
Бу 
ўқитишнинг асосий усули бўлиб, у кўрсатмали—ҳаракатли-амалий характерга 
эга, ҳар хил дидактик воситаларни жалб қилиш билан бажарилади, болаларнинг 
куникма ва малакаларини шакллантириш имконини беради. Унга қуйидаги 
талаблар қўйилади: 

-ҳаракатни кўрсатиш усулларининг аниқлиги, қисмларга бўлинганлиги; 

-ҳаракатларнинг оғзаки тушунтиришлар билан ифодаланиши; 

-кўрсатишда кузатувчи нутқнинг аниқлиги, кисқалиги ва ифодали 
бўлиши; 

-болаларнинг 
идрок, 
тафаккур 
қилишлари 
ва 
нутқларини 
фаоллаштириш. 
2. Мустақил 
машқларни 
бажариш 
учун 
йўл-йўриқ. 
Бу усул тарбиячининг ҳаракат усул-ларини кўрсатишибилан боғлиқ бўлади ва 
ундан келиб чиқади. Йўл-йўриқларда зарур натижани олиш учун нима қилиш 
кераклиги 
ва 
қандай 
қилиш 
керак 
экани 
акс 
эттирилади. 
Катта гуруҳларда йўл-йўриқлар топшириқни бажаришга киришишдан олдин 
тўлиқ бериб бўлинади, кичик гуруҳларда эса ҳар бир янги ҳаракатдан олдин 
берилади. 

---

98 
3.Тушунтиришлар,англатмоқлар,кўрсатмалар. 
Бу 
оғзаки 
усуллардантарбиячи ҳаракат усулини кўрсатишёки болаларнинг топшириқни 
бажаришларида, хатоларнинг олдини олиш, қийинчиликларни бартараф 
қилишкаби мақсадларда фойдаланади. Улар қисқа, аниқ ваобразли 
бўлиши 
керак. 
Ҳамма ёшдаги гуруҳларда янги ҳаракатлар (ёнига қўйиш, ўлчаш) билан 
таништиришда кўрсатиш ўринли, аммо бунда тўғридан-тўғри тақлидни йўққа 
чиқарувчи ақлий фаолиятни активлаштириш керак. Янги ҳаракатни 
ўзлаштиришда, санаш, ўлчаш малакаларини шакллантиришда такрорий 
кўрсатишдан қочиш керак. Ҳаракатни ўзлаштириш ва уни такомиллаштириш 
оғзаки усуллар—тушунтиришлар, кўрсатмалар, саволлар асосида амалга 
оширилади. Шу билан бир вақтда ҳаракат усулининг нутқий ифодаси 
ўзлаштирилади.