Низомий номидаги тошкент давлат педагогика университети ҳузуридаги халқ таълими ходимларини

 
2-Кейс. 
Сув барча тирик организмлар, жумладан, ўсимликлар ҳаётида катта 
аҳамиятга эга. Маданий ўсимликлар уруғи ерга қадалганидан бошлаб токи 
ҳосил бергунга қадар маълум миқдорда суғорилади. 
Савол: 
Нима сабабдан мева, уруғ ва сабзавот экинларини пишиш олдидан 
суғориш маън этилади? 
Тингловчиларга тавсия этиладиган манбалар: 
Биология (“Ботаника”, “Биология (цитология ва генетика)”), физика, 
кимё фанларидан мактаб дарсликлари, интернет ресурслари.
Тингловчилар учун кўрсатмалар: 
1.
Кейснинг моҳиятини етарлича англаб олинг. 
2.
Муаммонинг ечимини топишга хизмат қилувчи омилларни 
аниқланг. 
3. Аниқланган омиллар орасидан муаммога барчасидан кўпроқ 
даҳлдор бўлган омил (ёки иккита омил)ни ажратинг. 
4. Ана шу омиллар асосида ечимни асослашга ҳаракат қилинг. 
5. Ўз фикрингизни баён этинг. 
 

---

155 
Кейсни ечиш жараёни: 
1. Тингловчилар кейс моҳиятини у билан танишиш орқали кичик 
гуруҳда муҳокама қилишади. 
2. Тингловчи кичик гуруҳ аъзолари билан ҳамкорликда муаммони ҳал 
этишга замин тайёрлайдиган омилларни аниқлайди. 
3. Муаммони ҳал этишга имкон берадиган энг муҳим жиҳатлари 
ажратиб олинади.
4. Кичик гуруҳ аъзолари умумий фикр асосида энг муҳим омилларни 
баён этади.
5. Кичик гуруҳларнинг фикрлари таҳлил этилади ва умумий хулоса 
ясалади. 
Ўқитувчининг ечими 
Етилган мева-сабзавотлар ҳужайрасининг вакуола шираси таркибида 
органик моддалар, тузлар концентрaцияси юқори, натижада осмотик босим 
ҳам юқори бўлади. Осмотик босимнинг юқори бўлиши ҳужайрага сувнинг 
ўтишини таъминлайди, ҳужайра тургор (таранг) ҳолатда бўлади. Ўсимлик
суғорилганда сувнинг ҳужайрага кириши натижасида ҳужайралар ёрилиб 
кетиши, оқибатда мева-сабзавотлар бузилишига олиб келади. 
3-Кейс. 
Бузилган жўмракдан бир суткада исроф бўладиган сувнинг оилангиз, 
мамлакат учун келтирадиган иқтисодий, экологик зарарини ўрганиб чиқинг.
4-Кейс. 

---

156 
Сув юзасида ҳаёт кечирадиган кўпчилик ҳашаротларнинг танасида 
нафас тешиги билан бирлашган ҳаво резурвуарлари бўлади. Улар шу ерда 
тўпланган ҳаво ҳисобига сув тубига шўнғишлари, у ерда бироз муддат 
бўлишлари ҳам мумкин.
Топшириқ: 
Олимлар сув ҳашаротлари устида қуйидагича тажриба ўтказдилар:
Ҳашаротларни аквариум тубига тушириб, уларнинг сув юзасига 
чиқишларига тўсқинлик қиладиган шароитни вужудга келтиришди. Учта 
аквариумнинг тубида сунъий муҳит яратилди: 
1-аквариум тубида азотли муҳит бўлиб, унда ҳашарот 5 дақиқа 
яшаган. 
2-аквариум тубидаги муҳитда ҳаво бўлиб, унда ҳашарот 6 соат 
яшаган. 
3-аквариумда кислородли муҳит бўлиб, унда ҳашарот 35 дақиқа 
яшаган. 
Мазкур тажрибанинг моҳияти ва кузатилган ҳолатни изоҳланг.