Низомий номидаги тошкент давлат педагогика университети амалий психология факултети сиртқи бўлим 2- курс 202- гуруҳ талабаси унарова гулзоданинг умумий психология фанидан амалий тақдимот иши

низомий номли тошкент давлат педагогика университетининг “амалий психология” факультети 2- курс 202- гуруҳ талабаси Унарова Гулзоданинг “ экспериментал психология ва практикум” фанидан оралиқ тақдимот иши.

БАЖАРДИ :УНАРОВА Г.

ТЕКШИРДИ: саттарова ш.

МАВЗУ:

1.Сезги поғаналари ва анализаторларнинг сезгирлиги;

2.Нотўғри идрокни тадқиқ қилиш методлари (кўриш идроки);

3.Идрок ва унинг турлари ҳақида тушунча

( идрок);

Сезги -

Атрофимиздаги нарса ва ходисаларнинг сезги аъзоларимизга бевосита таъсир этиши натижасида уларнинг айрим белги ва хусусиятларини миямизда акс эттирилишидир.

Сезги аъзолари -ташқи оламни инсон онгига олиб кирадиган йўлларидан биридир.

Сезгиларнинг нерв- физиологик асосини ўрганишда И.п.павлов таъбири билан айтганда анализатор аппарати ташкил этади.

Анализатор – ташқи ва ички муҳитдан келадиган таъсиротларни қабул қилиб , физиологик жараён бўлган қўзғалишни психик жараёнга ,яъни сезгиларга айлантирувчи нерв механизмлари тизими ҳисобланади.

Анализатор 3 турга бўлинади:

периферик

(рецептор) -Ташқи қувватни нерв жараёнига ўтказадиган махсус трансформатор қисми.

Афферент ва эфферент

Афферент –марказга интилувчи;

Эфферент –марказдан қочувчи;

Қобиқ ости

Анализаторнинг периферик бўлимидан келадиган нерв сигналларининг қайта ишланиши содир бўладиган қобиқ ости ва қобиқ бўлимлари.

Анализаторнинг периферик, яъни ўзак қисми анализ ва синтез қилиш функциясини бажаради, масалан , товушларнинг баландлигини.

Инглиз олими ч. Шеррингтон сезгиларни 3 турга бўлган:

Экстрорецептив:

Кўриш;

Эшитиш;

Ҳиб билиш;

Таъм билиш;

Тери туйиш;

Интерорецептив:

Органик;

Оғриқ;

Ҳарорат;

Тактил;

Проприорецептив:

Ҳаракат ва кинестик;

Мувозанат;

Вибрация;

А. Р. Лурия “ номаълум ҳислар”

Оғриқ, ноҳуш ҳислар, ҳарорат, тактил

Проприорецепторлар (ўрганган олимлар):

А. орбели

Р.к. анохин

ҳайвонланда

Н.а. бернштейн

инсонланда

Вестибуляр сезги- кўриш билан бевосита алоқадор бўлиб,фазони мўлжалга олиш жараёнижа иштирок этади.

Вибрация сезгилари – одатда интермодал сезги деб номланади.

Таъм билиш ва маза:

Лимон ва шунга ўхшаш аччиқ , нордон

Ўта кучли товуш ва ёруғликда;

3 хил таъсирнинг уйғунлигида;

АДАПТАЦИЯ:

Ёхуд мослашув – сезги органлари сезгирлигининг қўзғатувчи таъсири остида ўзгариши демакдир.

Адаптация (мослашув): икки турга бўлинади:

• Негатив адаптация;

• Позитив адаптация;

Негатив адаптация; (2 хил);

• Қўзғатувчининг давомий таъсиридан сезгирлик йўқолади;

• Кучли қўзғатувчи таъсиридан сезгирликнинг сусайиши;

И.п.павлов:” адаптация бош мия пўстлоқ қисмидаги муҳофазаловчи тормозланиш туфайли ҳосил бўлади”

Сенсибулизация- анализаторларнинг ўзаро муносабати ва машқ қилиши натижасида сезгирликнинг кучайиши

Сенсибилизация;

1.Адаптацияда сезгирлик ошади ёки камаяди.сенсибулизацияда эса фақат ошади;

2.Адаптацияда сезгирликнинг ўзгариши ташқи чегараларга боғлиқ бўлса,сенсибулизацияда психологик, физиологик ҳолатларга боғлиқ бўлади,

Синестезия;

Сезгилар контрасти;

Синестезия;

Қўзғатувчининг бир анализаторга таъсири билан бошқа анализаторга хос сезгининг пайдо бўлиши;

Сезгилар контрасти;

Қарама –қарши сифатга эга бўлган бир вақтдаги қўзғалиш туфайли сезгирликнинг ошишидир.

Нотўғри, яъни янглиш идрок қилиш:

Иллюзия

Иллюзия – бор нарсаларнинг нотўғри идрок қилишдир

( кўриш идроки).

В.Е.Хиллнинг “Менинг хотиним ва қайнонам” номли машҳур расми бўлиб, унда навбатма –навбат қарияни,кейин эса ёш аёлни кўрамиз.Иккинчи расмда биз ҳиндуларнинг юзини, кейин қишки кийимдаги эскимос боласининг фигурасини кўрамиз.

«жонли доиралар» иллюзияси

Объектив иллюзиялар

Идрок турлари:

Фазони идрок қилиш

Вақтни идрок қилиш

Ҳаракатни идрок қилиш

Эътиборингиз учун ташаккур!