|
балқарди
ойдек (Ж. Камол. Алвидо).
3.
Тўлмоқ,
янада гўзаллашмоқ.
Фараҳли бир ойдин кеча, Ё фараҳли субҳидам, Ойдек
тўлиб,
тушларингга Кирар зебо бир санам (Ж. Камол. Тилак).
Тўлган ойдек
тўлибсан
, омон-ёр, Тумор олгин мулладан, омон-
ёр (Ок олма, қизил олма). Бешикда ойдай
тўлиб
паҳлавон
гўдак жилмайиб ётибди (X. Султон. Бобурийнома). Ойдек
тўл-у
кундай кул, Сен - қундузим, ўргилай (Миртемир. Ёрим
бору ёрим бор). Ҳолбуки, орзулардан жудо ҳам бўлганим йўк,
Юлдуздай кулганим йўк, ой каби
тўлганим
йўк (А. Орипов.
Биринчи муҳаббатим). Юрар эди ой каби
тўлиб,
Шайдо бўлган
151
www.ziyouz.com kutubxonasi
юракни тилиб. Севасанми? - десам гар кулиб, Лабларини бурар-
ди шу киз (Ш. Рустамов. Шу киз).
4.
Равшан, аён,
маълум, шубхага ўрин колдирмайдиган дара-
жада аник билинган
Зеби суд раисининг бола эмаслигини кайдан билсин? Шу
ерда ўтирган шунча эркакнинг ойдай
равшан
бир нарсани англа-
масликпарини кайдан билсин? (Чўлпон. Кеча ва кундуз). Одам-
лар \ар кандай катта-кичик ғалабани барибир унга эмас, Темурга
багишлашлари ойдай
равшан
бўлиб колганди (Н. Қобул. Буюк
Турон амири ёхуд акл ва килич). Хўжайиннинг эътиборидаги
одамга ола караш мумкин эмаслиги унга ойдай
равшан
(Т. Ма-
лик. Шайтанат). Ҳолбуки, ойдек
равшан
хақиқат бор: худосизда
иймон бўлмайди (У. Ҳошимов. Шўронинг хатоси). У кишига
киргийнинг ўтмишию Кўктўнли отанинг тарихигача ойдек
аён
эди (Б. М. Али. Кўктўнлилар).
ЎН ТЎРТ КУНЛИК ОЙДАЙ
Жуда хам чиройли, бехад
гузал.
Асосан, аёл, унинг юзи
хакида.
Уйда колди ўн гўрт кунлик ойдек
гўзал
қайлиғи, уйда
колди чимилдикдан кеча чиккан Людмила (Ў. Умарбеков. Гул
водийси). Бу даврда Мехринисо балоғат ёшига етган, сарвкомат,
ўн тўрт кунлик ойдек киз эди (Т Файзиев.Темурий малика-
лар). Ҳой овсинча, тузукмисиз, бай-бай жудаям очилиб, ўн тўрт
кунлик ойдай бўлиб кетибсиз-ку (А. Абдуллаев. Дард). Оппоқ,
кулча юзлари ўн тўрт кунлик ойдек сулув, кўзлари худди
кўрингувчини эркалаётгандай хумор бокарди (А. Абдуллаев.
Дард).
О Й Н А
ОЙНАДАЙ (КАБИ. СИНГАРИ)
1.
Ялтирамоқ, ярақламоқ, ярқирамоқ.
Муайян сатхнинг жи-
лоланиши хакида.
Денгиз ойна каби
ялтирар,
Тўлқинларда суким окади
(У. Носир. Денгиз ойна каби ялтирар...). Ёглик кўлларини арта
бермоқцан унинг эски бедана махсиси ойнадай
ялтираб кетди
(Чўлпон. Кеча ва кундуз). Йўл коронгидаги ойнадек
ялтирай-
ди
(Э. Аъзам. Шовқин). Йўл равон, ёмғир ёкканигами, асфальт
ойнадек
ялтирар,
шамол йўл четидаги, ковжираб, корайиб кет-
ган ўт-ўланларни титратар, юлинганларини саргардон этиб, ўз
измига соларди (И. Зойир. Қисмат ўчи). Кор пастга тушибди,
152
www.ziyouz.com kutubxonasi
Саидқул ака, - деди Тўпори. - Тулпоркўлга ўтолмаймиз, шекил-
ли. Лекин узоқдан бўлсаям бир кўрсатаман, зўр кўл, онналай
ярақпаб
ётади (М. М. Дўст. Лолазор). Кичкина ойнадай
ярқираб
кетган сирпанчиқни, суви куриб колган ҳовузчани айланиб чо-
пади (А. Кўчимов. Ҳовлидаги майдонча). Ушшайган коялар
камалидаги Ойдинкўл ойнадек
ялтирар,
гўё ерда ҳам яна битта
ой товланиб ётганга ўхшар эди (А. Ибодинов. Кўл бўйида).
2.
Тиниқ.
Кўпроқ сув хавзалари, уларнинг сатҳи хақида.
Бир-бирига туташиб кетган ўн иккита зилол кўлнинг ой-
надай
тиниқ
сатхида корли Ҳимолай тоғлари, арчазор ва
карағайзор ёнбағирлар, кирғоқ якинидаги мирзатераклар, чинор-
лар, санобар дарахтлари бехад кўпайиб акс этади (П. Қодиров.
Ҳумоюн ва Акбар). Йўлларимда зангори кўллар Ойна каби
тиниқ
ва бежон (Ҳ. Олимжон. Чимён эсдаликлари). Дарё су-
вининг бир қисми боғ ичидан окиб ўтар экан, ойнадай
тиниқ
кўлчалар хосил килган (П. Қодиров. Ҳумоюн ва Акбар). Кўл
ойнадай
тиниқ
(И. Зойир. Қисмат ўчи). Қора канда ердан кела-
диган ширин, ойнадай
тиниқ
булок сувларининг кадри ўтмоқда
эди (Қ. Кенжа. Палахмон тошлари).
3.
Текис, силлиқ;
сирпанчиқ.
Иўл текис, ойнадек
силлиқ,
машиналар шувиллаб кетиб бо-
ради (Ҳ. Султон. Бобурийнома). Кампир билан жўнадик. Қиш
кечаси. Совуқ. Ер ойнадай (Ойбек. Қутлуғ кон). Қаср олди-
даги майдонга ойнадай мармар тошлардан «гилам» тўшалган
(М. Али. Улуғ салтанат). Кўчаларни ойнадек муз босган, маши-
налар эмаклагандек кўрка-писа имиллайди (У. Ҳошимов. Тушда
кечган умрлар). Шундоккина оёғи остида олти-етти қулоч кела-
диган анхор окиб ётар, бу ер чуқур бўлса керак, сув текис, со-
кин, ойнадек сатҳида коп-кора сузгичлар чақкон сузиб юрар эди
(У. Ҳошимов. Нимадир бўлди).
О Л М А
(НАҚШ) ОЛМАДАЙ (КАБИ, СИНГАРИ)
Қизил, қип-қизил; гўзал; қизармоқ.
Асосан, аёлнинг юзи,
ёноғи, лаби ҳақида.
Кампир нима килганини ўзи ҳам пайкамай, тез бориб ёшли
кўзларини қизнинг олмадай
қизил
юзига босди (А. Мухтор.
Опа-сингиллар). Ҳалиги танноз унга яна ўкраяди. Олмадай
қизил
лабларини жийириб, ўрнидан туриб, нари кетади
(А. Жўраев. Қайтим). Унинг нақш олмадай
қип-қизил
юзида
вазиятига номуносиб бир мамнунлик барк урарди (О. Ёқубов.
Кўхна дунё). Икки бети нақш олмадай
қип-қизил,
дўмбоқ-
153
www.ziyouz.com kutubxonasi
дўмбок одамлар ҳар хил машғулотлар билан банд (X. Тўхтабоев.
Ширин қовунлар мамлакати). Довдир қизларнинг юзлари нақш
олмадай
қизариишни
кўринг эди (М. М. Дўст. Лолазор). Шу
палла чодирга кирган малика Чўлпон Мулк оканинг бу гаплари-
ни эшитиб, юраги кон бўлди, индамай Сохибкирон оёкларини
уқалар экан, коп-қора кийик кўзларидан қуйилган ёшлар
нақш ин олмадай
гўзал
чеҳрасини бетиним юварди (М. Али.
Улуғ салтанат). Қандок ўлдирдимми? - саркарданинг ўзига
киймириб караб турганидан ёноклари олмадек
қизарганча
деди
Қамбарнисо (Э. Самандар, Султон Жалолиддин). Қачондир
кўзида кўргандим юлдуз, Юзи олма каби таранг ва
қирмиз
(Й. Мирзо. Қачондир). Икки бети нақш олмадек, тугмадаккина
огизчасининг четларидаги кулдиргичлар эндигина учмоққа шай-
ланган кушчага монанд (Б. М. Али. Кўктўнлилар).
о л м о с
Do'stlaringiz bilan baham: |
