неча марта сўз берганман ўзимга (Б. Исмоилзода. Ширин ва
армонли кунлар). Э, оғайни, ўша окшом ўзиям молдай
бўкиб
ичган
эканман. Ҳеч
нарсани эслай олмайман, - дея боши-
дан ўтганларни хикоя килди Сафарали баракда ўтирганимизда
(3. Қуролбой кизи. Машаккатлар гирдоби). Ҳе, Ҳебби полвон
бўлмай, ҳар нарса бўлинг. Молдек
ичволиб,
транспортни чойхо-
нада колдириб кетибсиз-ку (А. Обиджон. Хориж радиоси ва ...
калиш).
4.
Сўймоқ.
Одамни одатдаги ҳол сифатида, ҳеч бир
шафқатсиз ўлдирмок.
Чингизхон ўйлаб туриб: «Мол ердан ўсиб чиккан ўтни
ейди, ўт ейдиган молни биз еймиз. Булар ўт еса, мол экан! Бу-
ларни молдек
сўйиб
ташлайверинглар»,
дебди у одамларга
(Мирмуҳсин. Темур Малик). Типирлатиб, молдай килиб
сўй
деди. Хуршидой номаҳрамнинг юзини кўрган йўк эди (Хур-
шидой). Таажжуб, ёғий калъа аҳлини молдай
сўйса-ю
унинг
шайхига «марҳамат» кўрсатишга журъат айласа, халк бошкаю
шайх бошқа, деб ўйларми, бу нокаслар?! (Э. Самандар. Ғайб
қушлари).
М О М А К А Л Д И Р О К
(ХУДДИ) МОМАҚАЛДИРОҚДАЙ
(КАБИ, СИНГАРИ)
Гумбурлалюқ,
гулдурамоқ,
қалдирамоқ,
бапанд,
йўғон,
ваҳимали овоз чикармоқ, шундай тасаввур туғдирмоқ. Асосан,
одамнинг овозига нисбатан.
Султоннинг овози ногаҳон момакалдироқдай
қалдираб,
ул-
кан танобий хонани янгратиб юборди (О. Ёкубов. Кўҳна дунё).
Умаршайх
отасининг момакалдирок каби
гулдураб
эшитила-
ётган сўзларини икки кўлини кўксига қўйганча диккат билан
тинглади (Н. Қобул. Буюк Турон амири ёхуд ақп ва қилич).
Залда чалак, қийқириклар момақалдироқдек
гумбурлаб
кет-
ди (Мирмуҳсин. Йўколган жавоҳир). Бирок кишнинг бошлари-
да худди момақалдироқдек
гумбурлаб
Нормат полвон уруш-
дан қайтиб келди (Н. Эшонкул. Уруш одамлари). Ҳозир ўша
оғиэдан чиккан ўша гап хонада момакалдирлк сингари
гулду-
рагандек
бўлди (Т. Малик. Шайтанат). Ва баногоҳ... дарғазаб
фармон ўрнига момақалдироқдек каҳқаҳа янгради (X. Сул-
тон. Бобурийнома). Бир вактлар момақалдироқдек
гумбур-
лаб
одамларнинг юрагини ларзага солган, чакмоқцек чакнаб ки-
шиларнинг кўзини камаштирган Алимардон Тўраевнинг кисмати
134
www.ziyouz.com kutubxonasi
шу бўлдими? (Ў. Ҳошимов. Баҳор кайтмайди). Ҳозироқ отга ми-
наман, килични яланғочламай, момақалдироқлай ҳайкираман,
овозимни ҳамма жойга етказаман (Й. Сулаймон. Армон).
м о м и қ
МОМИҚДАЙ
1. Жуда ҳам
оқ, оппоқ.
Оппок куёнларни силай бошладилар. Каримқулнинг наза-
рида ҳадиксираброқ, ғалати-ғалати тикилиб, чўчиброк
турган
момиқдек
оппоқ
юнгли, узун кулокли, қоп-кора кўзли бу жони-
ворлар бамисоли жаннатдан чиккандек (X. Тўхтабоев. Қуёнлар
салтанатининг шаҳаншоҳи). Ҳадеб маишатга муккасидан кетиб,
ҳали у мамлакатга, ҳапи бунисига чопавермай, гоҳ кизил, гоҳ
момиқдек
оқ
бадан қизларнинг кучоғида ётавермай, мундок
атрофдан, бўлаётган ўзгаришлардан бохабар бўлиб
туриш ке-
раклигини, йўқса, кимсан - Саид Азимнинг дўсти эканлиги ҳам
қўл келмай колиши мумкинлигини эслатиб, қаттиқ танбеҳ берди
(У. Ҳамдам. Мувозанат). Емгирдан мусаффо бўлган осмонда-
ги момиқдек
оппоқ
булут парчалари асфальт юзида йигилиб
қолган сув парчаларида нозик жилва бера бошлади (М. Жаббо-
ров. Севинч ёшлари). Буви ўша ўтирган кўйи момикдай
оппоқ
кўлларини дуога очдилар (М. Мансур. Жудолик диёри).
2. Беҳад
юмшоқ.
Ширакайф бойвачча аста чайқадар, Қора чарм ёстиқлар
момиқдай
юмшоқ
(Ойбек. Ўч). Момиқдай кўл
унинг кафти-
га тушганда, аллақаери жаз этиб, энтиккандай бўлди (Р. Фай-
зий. Чўлга баҳор келди). Сарвқомат дилбарининг момиқдай
қўлларини ушлади (А. Абдуллаев. Дард). Унинг рўпарасида
кўкрагини ёстиққа бериб, дум тушиб ётган момиқдай жувон
юмалоқ, оппоқ юзини Ҳожи холага ўгирди (М. Исмоилий.
Фарғона тонг отгунча). Салқин хонага кирди-ю, уст-бошини
ечиб ташлаб, момиқдек хобжойга ястанди (Н. Жалолиддин.
Юрак).
м о ш
МОШДАЙ
I . Кичкина. Асосан, холга нисбатан.
Ўрта бўй,
корачадан келган, бурнида мошдай қора холи
бор (Э. Самандар. Султон Жалолиддин). Қирра бурни ёнидаги
мошдек холга кўзи тушди-ю, ҳанг-манг бўлиб қолди (Ў. Умар-
беков. Ҳаёт кўшиғи). Лекин нимасидир, сал чўзиқроқ рангпар
135
www.ziyouz.com kutubxonasi
юзига омонатгина ўрнатилиб кўйилган кичкина думалок бурни-
ми ва тийрак, кўнгир кўзларими, ё бўлмаса, ўнг
кулгичи усти-
даги
Do'stlaringiz bilan baham: 
