Niyazmatov Kattabek

222-17-guruh talabasi

Niyazmatov Kattabek ning
BTTL fanidan bajargan
Yakuniy nazorat ishi.

MUHAMMAD AL-XORAZMIY NOMIDAGI TOSHKENT AXBOROT TEXNOLOGIYALARI UNIVERSITETI KOMPYUTER INJINIRINGI FAKULTETI
Bilеt-10		BTTL fanidan Yakuniy Nazorat	2020-2021 o‘quv yili uchun
1.	Boshqarish darajalari
2.	UML moddеlashtirishni tushuntiring
3.	Korxona raxbari yangi biznеs axborot tizimini kiritishni rеjalashtirilmoqda va loyixa bajaruvchi dasturchilarga bеriladigan Biznеs axborot tizimiga qo‘yilgan talablar ishlab chiqilsin.(Funksionallik, Ishlatilish xolati, Ishlash samaradorligi, Qo’llab quvvatlash, Chеklovlari, Intеrfеysga bo’lgan talablar va Fizik talablar ishlab chiqilsin) Tanlangan ob’еkt uchun talab taxlilini olib boring Talablarni tarmoqli ko’rinishini chizing
Kafedra majlisining 2020 yil 3 sentyabr 2 - sonli bayoni bilan tasdiqlangan				Tuzuvchi: AT kafedrasi
Kafedra Mudiri: Zaynidinov X.N.

Boshqaruv funktsiyalarining mazmuni u yoki bu faoliyatni tashkil qilishdan kelib, chiqadi. Masalan, ishlab chiqarishni olaylik. Uning dastlabki bosqichida:

• 
  loyixalash;
  
• 
  konstruktorlik;
  
• 
  rejalashtirish kabi ishlami bajarish bilan bog‘liq funktsiyalar paydo boiadi. Keyingi funktsiyalar ishlab chiqarishni tayyorlash, ya'ni,
  
• 
  maxsulot tayyorlash texnologiyasini ishlab chiqish;
  
• 
  mexnat normalari, materillari sarfini belgilash;
  
• 
  asbob-uskunalami tayyorlash kabi ishlami bajarish bilan bogiiq funktsiyalar paydo bo'ladi.
  

Ishlab chiqarish jarayonini boshlash va uni uzluksiz davom ettirish uchun:

• 
  ishlab chiqarish vositalari, texnika;
  
• 
  xom ashyo;
  
• 
  energiya;
  
• 
  taransport kabi moddiy ta'minot vositalari zarur. Shundan keyin:
  
• 
  kadrlami tanlash, ulami joy-joyiga qo‘yish;
  
• 
  mexnatni tashkil qilish;
  
• 
  ishlab chiqarishga xizmat ko^krsatish kabi bir qator tashkiliy funktsiyalar kelib chiqadi.
  

Ko‘rib turibmizki, boshqaruv mazmuni jarayon sifatida uning funktsiyalarida namoyon bo‘layapti. Zero Funktsiyalar faoliyat turlarini, sub’ektning boshqarish ob'ektiga aniq ta’sir qilish yo^knalishlarini aks ettiradi.
Boshqaruv funktsiyalaridan tashqarida boshqaruv jarayonining o‘zi xam bo‘lishi mumkin emas. Funktsiyalar tarkibini, ulaming ko‘lamini va mazmunini aniqlash-boshqaruvchi xodimlar sonini belgilash, boshqaruv apparatining tashkiliy tarkibini loyixalash uchun muxim asos boiib xisoblanadi.
Boshqarish funktsiyalari - ko‘p qirrali tushunchadir. Shu sababli ulami muxim belgilar bo^lyicha turkumlarga ajratib o^’rganish zaruriyati tug^’iladi.


Boshqaruv funktsiyalarining moxiyati, klassifikatsiyasi va mazmunini o^brganish boshqaruvning butun jarayonini tartibga solib turish uchun o^’ta muximdir, chunki yuqorida ta'kidlaganimizdek, boshqaruv mazmuni jarayon sifatida uning funktsiyalarida namoyon bo‘ladi.
G‘arb menejmentining bugungi zamonaviy nazariyasi boshqarish ftmktsiyalanm turkumlashda eng avvalo uning quyidagi asosiy (umumiy) funktsiyalariga ustuvorlik berishadi:

• 
  rejalashtirish;
  
• 
  tashkil qilish;
  
• 
  tartibga solish va muvofiqlashtirish; nazorat;
  
• 
  rag‘batlantirish (motivlashtirish).
  

Boshqaruv darajalari.
Bu funktsiyalar boshqaruvning barcha bo^kg^kinlarida va xamma bosqichlarida quyidagi izchillikda amalga oshiriladi.
Demak, boshqarish dastlab rejalashtirishdan boshlanib, faoliyatni tashkil qilish, uni tartibga tushirish, muvofiqlashtirish bilan davom ettirilib, nazorat bilan tugaydi. Bu erda rag‘batlantirish barcha funktsiyalar jarayonida o^kz aksini topadi.
2.
Ob'ektli modelni taqdim etishda odatda ob’ektlar spetsifikatsiyasining grafik tillari (masalan, UML tili) qoMlanadi. Bunday tillarda sinflar va ob’ektlar to^{`</sup>g<sup>`}ri to<sup>`</sup>rtburchaklar ko‘rinishida beriladi va ularda ushbu ob’ektlami spetsifikatsiyalayotgan axborot beriladi. Ikkita sinf o`rtasida munosabatlar o'matish uchun bu sinflarga mos keluvchi to‘g‘ri to^{`</sup>rtburchaklar chiziq bilan birlashtiriladi va chiziq tepasida turli grafik belgilar va ayrim yozuvlar keltiriladi. Grafik belgilar ushbu sinflar o<sup>`}rtasidagi munosabatlar turini spetsifikatsiyalaydi, yozuvlar esa bu munosabatni to’liq identifikatsiya qiladi (ya'ni aniqlashtiradi).
Bog’lanish diagrammasi

"Vaziyat jadvalini ishlatish": bu muayyan vaziyatda tizim va uning muhit (foydalanuvchilar yoki tizimlar) o'rtasidagi o'zaro ta'simi ko'rsatadi.
"Sinf diagrammasi": Turli ob'ektlami, ulaming munosabatlarini, ulaming xatti-harakatlarini va sifatlarini ko'rsatadi.
"Sequence diagram": Bu tizimdagi turli ob'ektlar va tizimdagi aktyorlar va ob'ektlar orasidagi o'zaro bog'liqlikni ko'rsatadi.
"State machine diagram": Bu tizim tashqi va ichki hodisalarga qanday javob berishini ko'rsatadi.
"Faoliyat diagrammasi": bu tizimdagi jarayonlar orasidagi ma'lumotlarni oqimini ko'rsatadi.

Ketma-ketlik diagrammasi

Faoliyat diagrammalari bosqichma-bosqich faoliyatlar va tanlov, iteratsiya va bir vaqtning o'zida qo'llab-quvvatlangan harakatlaming grafik tasviridir.

Faoliyat diagrammasi

"Yagona Modellash Tilida" faoliyat diagrammasi, hisoblash va tashkiliy jarayonlami (ya’ni, ishchi oqimlami), shuningdek, tegishli faoliyat bilan shug’ullanadigan axborot oqimlarini ifodalaydi.


Xolatlar uzgarishi diagrammasi
Foydalanuvchi uchun qulaylik diagrammasi foydalanuvchi bilan foydalanuvchi o'rtasidagi o'zaro bog'liqlikni ko'rsatadi.

Xolatlar uzgarishi diagrammasi

3. . Bizning predmet sohamiz Do’kon axborot tizimi. Bu soxani tahlil qilishga harakat qildik.

Tizim - yagona maqsad yo’lida bir vaqtning o’zida ham yaxlit, xam o’zaro bog’langan tarzda faoliyat ko’rsatuvchi elеmеntlar (ob'еktlar) majmuasi tushuniladi. Dеmak,har qanday tizim biror-bir aniq maqsad yo’lida xizmat kiladi. Masalan, sizga ma'lum bulgan shahar tеlеfon tarmoqlari tizimi, insondagi yurak qon-tomir tizimi, asab tizimi va boshqalar sun'iy yaratilgan va tabiiy tizimlarga misol bo’la oladi. Ularning har biri tizimga qo’yiladigan barcha shartlarga javob bеradi, ya'ni, xar biri o’ziga xos yagona maqsad yo’lida faoliyat ko’rsatadi va tizimni tashkil etuvchi elеmеntlardan iborat. Tizim tashkil qilinishiga qarab uch turga bo’linadi:

1.Tabiy;
2.Sun’iy;
3.Aralash;
Tabiy tizim – bu inson aralashuvisiz sodir bo’ladigan tizim hisoblanib, u tabiat tomonidan oldindan mavjud bo’lgan va bundan keyin ham mavjud bo’ladi. Sun’iy tizim – bu insoniyat tomonidan yaratilgan va yaratilayotgan tizimlardir. Ushbu tizim insoniyat evolutsiyasini shakllanish jarayonida vujudga kela boshlagan va hozir ushbu tizimga juda ko’plab misollar topishimiz mumkin. Aralash tizim – bu inson va tabiat o’rtasida vujudga keladigan tizim hisoblanadi. Bunda insonlar tabiy resurslardan o’z maqsadlari yo’lida foydlanadilar. Tizim tushunchasi juda xam keng tarqalgan termin bo'lib, juda xam ko'p ma'noni anglatadi. Ko'p xollarda texnika vositalari va dasturlari yig'indisiga “TIZIM” deb ataladi.Tizim tushunchasiga “axborot” so'zini qo'shsak u holda “tizimning” yaratilish maqsadi va ishlash printsipi tushuniladi. Axborot tizimi foydalanuvchilarga istalgan muxitdagi axborotlarni saqlash, qayta ishlash, qidirish imkonini yaratadi. Axborot tizimi deb oldinga qo'yilgan maqsadga erishish uchun axborotlarni saqlash, qayta ishlash va uzatish metodlari va vositalari yig'indisiga aytiladi. Berilgan masalani yechish uchun avvalambor uning tuzilishini, qanday funksional bloklardan va qismlardan tashkil topganligi hamda alohida elementlar orasidagi bog’liqliklar tahlil qilinishi lozim. Funksional bo’linish deganda biron-bir masalani hal etishda vazifaga bog’liq bo’lgan funksiyalarning aspektlari tushuniladi. Funksional bo’linishda turli strukturalarni, shular qatorida prinsipial, strukturali va funksional chizmalarini olib ularni o’zgartiradi yoki qo’shimcha kiritadi.
Funksional bo’linishda har bir loyihaning bo’limchasi alohida-alohida yig’ilib bir butunligkni tashkil qiladi. Bu holatni biz ierarxik holatga o’xshatsak bo’ladi. Daraxtning ildizi qilib yakuniy loyiha olinsa, qolgan har bir aspektlari bu loyihani tashkil etuvchi bo’limchalar hisoblanadi. Bu bo’limchalar esa o’z navbatida yana bo’limchalardan tashkil topishi mumkin bo’ladi va har bir bo’limchani o’zini undan so’ng turgan bo’lim uchun ierarxiyaning ildizi deb tushunsak bo’ladi. Bu bo’linish jarayonini toki ohirgi elementning oddiy elementli bloklar holatiga kelguncha takrorlash mumkin bo’ladi. Bunday o’rganish ko’rilayotgan loyihani chuqurroq tushunishga, kamchiliklarini va ketadigan harajatni topishga ko’maklashadi.