|
yurish
т/р
|
p=c/L
|
q=1/p
|
a
|
b
|
c
|
D
|
f
|
S
|
υ, mm
|
pυ²
|
1
|
2
|
3
|
4
|
5
|
6
|
7
|
8
|
9
|
10
|
11
|
1
|
1.06
|
0.94
|
|
-1
|
|
|
|
-1
|
+0.844
|
0.755
|
2
|
0.86
|
1.16
|
-1
|
+1
|
|
|
|
0
|
-0.457
|
0.180
|
3
|
0.79
|
1.26
|
|
|
|
+1
|
|
+1
|
-0.088
|
0.006
|
4
|
0.75
|
1.33
|
-1
|
|
-1
|
|
+1
|
-1
|
+0.559
|
0.234
|
5
|
0.64
|
1.56
|
+1
|
|
|
+1
|
+1
|
+3
|
-0.895
|
0.513
|
6
|
0.69
|
1.45
|
|
|
-1
|
+1
|
|
0
|
-0.223
|
0.034
|
7
|
2.27
|
0.44
|
|
|
+1
|
|
|
+1
|
+0.037
|
0.003
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Summa
|
-1
|
0
|
-1
|
+3
|
+2
|
+3
|
|
1.725
|
|
|
W
|
+10
|
+13
|
+3
|
+12
|
|
|
|
|
|
|
K
|
K1
|
K2
|
K3
|
K4
|
|
|
|
|
Jadvalning 4, 5, 6, 7 ustunlarida tuzatmalar shartli tenglamalarining koeffitsiyentlari (a, b, c, d) keltiriladi. Ushbu koeffitsiyentlar o’lchangan qiymatlar funksiyasining hususiy hosilalari hisoblanadi. 1-shakldagi shartli tenglamalar uchun koeffitsiyentlar 1ga teng.
(3)
Jadvalning 8 ustuniga 3.3. paragrafda aniqlangan vazniy funksiya qiymatlari joylashtiriladi.
Bo’lajak hisoblarni nazorat qilish maqsadida jadvalning 9 ustuniga 1-7 satrlar bo’yicha yig’indi yoziladi. Ushbu hisoblarning to’g’riligi koeffitsiyentlar ostidagi qatorlardagi raqamlarning yig’indisini aniqlash orqali tekshiriladi. "Summa" qatorining tagida tuzatmalar tenglamalari ozod hadlarining qiymatlari keltiriladi.
"K" - qatori va 10, 11 ustunlar korrelatlar normal tenglamalarini yechgandan so’ng to’ldiriladi.
3.5. Korrelatlar normal tenglamalarining jadvalini tuzish.
Korrelatlar normal tenglamalarining soni shartli tenglamalar soniga teng. 1-jadvaldagi tuzatmalar shartli tenglamalarining koeffitsiyentlari normal tenglamalar koeffitsiyentlarini hisoblash uchun boshlang’ich ma'lumot hisoblanadi. Korrelatlar normal tenglamalarining ozod hadlariga teng, faqat ular bo’lajak hisoblar qulayligi maqsadida santimetrda ifodalanadi.
2-jadval
|
a]
|
b]
|
c]
|
d]
|
f]
|
sʹ]
|
W, cm
|
S
|
1
|
2
|
3
|
4
|
5
|
6
|
7
|
8
|
9
|
[q/a
|
+4.05
|
-1.16
|
+1.33
|
+1.56
|
+0.23
|
+6.01
|
+1.0
|
+7.01
|
[q/b
|
|
+2.10
|
0
|
0
|
0
|
+0.94
|
+1.3
|
+2.24
|
[q/c
|
|
|
+3.22
|
-1.45
|
-1.33
|
+4.55
|
+0.3
|
+4.85
|
[q/d
|
|
|
|
+4.27
|
+1.56
|
+4.38
|
+1.2
|
+5.58
|
[q/f
|
|
|
|
|
+2.89
|
+3.35
|
-
|
+3.35
|
Jadvalning 7 ustunidagi ko’rsatkichlar quyidagi formulalar asosida hisoblanadi.
(4)
Korrelatlar tenglamalarining koeffitsiyentining jadvalda zinama-zina shaklida yozilgan, chunki kvadratik koeffitsiyentlarga nisbatan normal tenglamalr simmetrik joylashgan bo’ladi. 2-jadvalda hisoblar verguldan keyin ikkita o’nlik raqam saqlangan holda olib boriladi.
3.6. Korrelatlar normal tenglamalarini yechish.
Ko’rilayotgan misolda ikkinchi jadvaldagi qiymatlardan foydalangan holda korrelatlar normal tenglamalari quyidagicha yoziladi.
+4.05K1-1.16K2+1.33K3+1.56K4+1.00=0
-1.16K1+2.10K2+0K3+0K4+1.30=0 (5)
+1.33K1+0K2+3.22K3-1.45K4+0.30=0
+1.56K1+0K2-1.45K3+4.27K4+1.20=0
(5) - sistema Gauss usulida yechiladi, ya'ni noma'lumlar ketma-ket safdan chiqarib boriladi.
(5) - tenglamalar sistemasini Gauss usulida yechish tartibi 3-jadvalda keltirilgan.
Sxemadagi eliminatsion tenglamalar yozilgan qatorlar qizil siyohda yozilishi maqsadga muvofiq.
Normal tenglamalarni yechishda raqamlar verguldan keyin ikkita qoldirilishi kerak.
Korrelatlar to’g’ri hisoblanganligini tekshirish uchun to’rttala korrelata qatnashgan ixtiyoriy tenglama, ularning qiymati qo’yilib hisob bajarilsa natija nolga yoki unga yaqin songa teng bo’ladi.
Qo’yilgan misolda birinchi tenglamadan foydalanamiz:
Karrelatlar normal tenglamalarni yechish tartibi
4-jadval
К1
|
К2
|
К3
|
К4
|
w
|
f
|
s
|
Kontrol
|
+4.05
|
-1.16
|
+1.33
|
+1.56
|
+1.00
|
+6.01
|
+7.01
|
+7.01
|
-1.000
|
+0.286
|
-0.328
|
+0.385
|
-0.247
|
-1.484
|
-1.731
|
-1.731
|
К1=+0.504
|
-0.257
|
-0.027
|
+0.027
|
-0.247
|
|
|
|
|
+2.10
|
0
|
0
|
+1.3
|
0
|
+2.24
|
+2.24
|
-0.33
|
+0.38
|
+0.45
|
+0.29
|
+1.72
|
+2.00
|
+2.00
|
+1.77
|
+0.38
|
+0.45
|
+1.59
|
+1.72
|
+4.24
|
+4.24
|
-1.000
|
-0.215
|
-0.254
|
-0.898
|
-0.972
|
-2.395
|
-2.395
|
К2=-0.898
|
-0.018
|
+0.018
|
-0.898
|
|
|
|
|
+3.22
|
-1.45
|
+0.30
|
-1.33
|
+4.85
|
+4.85
|
-0.44
|
-0.51
|
-0.33
|
-1.97
|
-2.30
|
-2.30
|
-0.08
|
-0.10
|
-0.34
|
-0.37
|
-0.91
|
-0.91
|
+2.70
|
-2.06
|
-0.37
|
-3.67
|
+1.67
|
+1.67
|
-1.000
|
+0.763
|
+0.137
|
+1.360
|
-0.607
|
-0.607
|
К3=+0.084
|
-0.053
|
+0.137
|
|
|
|
|
+4.27
|
+1.20
|
+1.56
|
+5.58
|
+5.58
|
-0.60
|
-0.38
|
-2.31
|
-2.70
|
-2.70
|
-0.11
|
-0.40
|
-0.44
|
-1.08
|
-1.08
|
-1.57
|
-0.28
|
-2.80
|
+1.25
|
+1.25
|
+1.99
|
+0.14
|
-3.99
|
+3.05
|
+3.05
|
-1.000
|
-0.070
|
+2.005
|
-1.533
|
-1.533
|
|
К4=-0.070
|
-0.070
|
|
|
|
|
+2.89
|
-8.92
|
|
-1.67
|
|
-4.99
|
|
-8.00
|
|
I:Pf
|
-20.69
|
Qo’shimcha nazorat tariqasida korrelatlar normal tenglamalari (3) yig’indisidan foydalansa ham bo’ladi, ya'ni
1. +4.05*(-0.504)-1.16*(-0.898)+1.33*(+0.084)+1.56*(-0.070)+1.0=+0.004
2. -1.16*(-0.504)+2.10*(-0.898)+1.3=+0.004
3. +1.33*(-0.504)+3.22*(+0.084)-1.45*(-0.070)+0.3=+0.001
4. +1.56*(-0.504)-1.45*(+0.084)+4.27*(-0.070)+1.2=-0.007
3.7. O’lchangan qiymatlarga beriladigan tuzatmalar (v) miqdorini hisoblash.
O’lchangan nisbiy balandliklarga tuzatmalar qiymati quyidagi formuladan aniqlanadi.
(6)
Hisoblar 1-jadvalda amalga oshiriladi. Buning uchun 4,5,6 va 7 ustunlarining "K" qatoriga hisoblangan korrelatlarning qiymatlari yozib qo’yiladi va 0,1mm aniqlikda tuzatmalar (6) formula vositasida hisoblanib, jadvalning 10 ustuniga yozib qo’yiladi. 1-jadvalning 11ustunga esa Pi Vi ² ko’paytma yozilib, ustunning oxirida Σ Pi Vi ² aniqlanadi. Bu qiymatdan o’lchash natijalarining aniqligini baholashda foydalaniladi.
3.8. Nisbiy balandliklarning tenglangan qiymatlarini hisoblash.
O’lchangan nisbiy balandliklarning tenglangan (yakuniy) qiymatlarini hisoblash 5-jadvalda amalga oshiriladi.
Nivelir bilan yurish tartib raqami
|
O’lchangan nisbiy balandliklar,
(m)
|
Tuzatmalar,
(mm)
|
Nisbiy balandliklarning tenglangan qiymatlari
(m)
|
1
|
+0.237
|
+8.4
|
+0.2454
|
2
|
-0.250
|
-4.6
|
-0.2546
|
3
|
-0.590
|
-0.9
|
-0.5909
|
4
|
-0.844
|
+5.6
|
-0.8384
|
5
|
+1.104
|
-8.9
|
+1.0951
|
6
|
+0.179
|
-2.2
|
+0.1768
|
7
|
-0.624
|
+0.4
|
-0.6236
|
3.9. Nisbiy balandliklar hisobining nazorati.
Berilgan nivelirlash tarmog’idagi geometrik shartlarning bajarilganligini tekshirish va ishonch hosil qilish maqsadida (1) ifodadagi shartli tengmalardagi hi lar o’rniga nisbiy balandliklarning tenglangan qiymatlarini qo’yamiz. Nisbiy balandliklarning tenglangan qiymatlarini mm aniqlikda yaxlitlab olamiz, chunki nivelirlar ishlarini bajarganimizda o’lchashlar mm aniqlikda amalga oshiriladi.
3.10. Tugun nuqtalardagi reperlar otmetkalarining tenglangan qiymatlarini hisoblash (6-jadval).
6-jadval
Berilgan markaning otmetkasi,
(m)
|
Tenglangan nisbiy balandlik,
(m)
|
Tugun nuqtadagi reperning tenglangan otmetkasi,
(m)
|
H89=174.000
|
-0.624
|
173.376
|
H63=173.598
|
+0.177
|
173.775
|
H107=175.459
|
+0.591
|
176.050
|
3.11. O’lchash natijalari aniqligini baholash.
Avval vazn birligi o’rta kvadratik xatoligi hisoblanadi. Vazn birligini aniqlaganimizda "C" koeffitsiyenti 5ga teng qilib olganimiz sababli vazn birligining o’rta kvadratik xatoligi teng bo’ladi. Nivelir tarmog’idagi 5kmga mos keladigan nisbiy balandlikning o’rta kvadratik xatosiga
Bu yerda n - aniqlangan barcha nisbiy balandliklarning soni; k - ortiqcha o’lchovlar soni. Ikkinchi bo’lib, 1km yurishga to’g’ri keladigan nivelirlashning o’rta kvadratik xatoligi aniqlanadi:
Va nihoyat 1 va 3 reperlar balandliklari ayirmasining o’rta kvadratik xatoligi baholanadi.
Do'stlaringiz bilan baham: | 
