Николай Василевич Гогол Ревизор (комедия)

Revizor asari haqida qisqacha mazmuni


Muallif asarda o‘z davridagi rus jamiyatini bor bo‘y-basti bilan tasvirlaydi, rus chinovniklarining umumlashma portretini chizadi, jamiyatdagi jirkanch va yaramas illatlar ustidan achchiq istehzo bilan kuladi, o‘z ishiga noloyiq amaldorlarni ayovsiz fosh etadi; poraxo‘rlik, laganbardorlik, tamagirlik kabi jamiyatni tanazzulga eltuvchi illatlar va ularning tomirlariga chuqur nazar solib, bularning barchasini o‘quvchi, kitobxon ko‘z oldida yaqqol gavdalantirib beradi. Bunday illatlarga uchragan, xastalikka chalingan jamiyatning kelajagi yo‘qligi, bunday tuzumning oxiri voyligi haqida teran xulosa chiqaradi. Buning oqibatida oddiy mehnatkash xalq jabr ko‘rishi haqida o‘quvchini ogoh etadi.
N.V.GOGOL
Revizor
5 pardali komediya
KIBRIYO va ABDULLA QAHHOR tarjimasi

(Gogol spektakl ustida ishlashni 1835 yilning kuzida boshlagan. Ungaga ko'ra, unga syujetni A. S. Pushkin taklif qilgan. Buni rus yozuvchisi Vladimir Sollogubning xotiralari tasdiqlaydi).

-1-

Ivan Aleksandrovich Xlestakov, past darajadagi kichik amaldor (Kollej ro'yxatga oluvchi, reyting jadvalidagi eng past daraja) Sankt-Peterburgdan Saratovga xizmatkori Osip bilan boradi. Yo'lda ular kichik bir shaharchada toxtaydilar, u erda Xlestakov karta o'ynaydi va pulsiz qoladi. Aynan o'sha paytda Anton Antonovich Skvoznik-Dmuxanovskiydan boshlab, barcha shahar hokimiyati poraxo'rlik va o'g'irlash botqog'iga botgan edi. Shahar hokimidan olgan maktubda Sankt-Peterburgdan noma’lum auditor kelganini bilib oladi, va uning kelishini qo'rquv bilan kutadi. Hokim o‘z uyiga mansabdor shaxslarni yig‘adi, ularga xat o‘qib beradi va auditor kelishiga tayyorgarlik ko‘rishni buyuradi. Shahar er egalari Bobchinskiy va Dobchinskiy tasodifan Xlestakov mehmonxonada paydo bo'lganlini bilib, ular uni auditor deb qaror qilishadi va bu haqda shahar hokimiga ma'lum qilishadi. Hammani ichida g'ulg'ula boshlanadi. Barcha amaldor va rasmiylar o'z gunohlarini yopish uchun shoshilib qolishadi. Anton Antonovich bir muncha vaqt o’zini yoqotib qoydi va ayanchli ahvolda edi, lekin tezda o'ziga kelib, auditorga ta'zim qilish kerakligini tushundi.
-2-
Ayni paytda, mehmonxona eng arzon xonasiga joylashadigan och Xlestakov ovqat va pulni qayerdan olishni o'ylay boshlaydi. Kechki ovqatni tashish xizmatchisidan sho‘rva va qovurdoq so‘raydi, hohlagan narsasiga erishgach, taomdan tanavul qilib, taomlarning miqdori va sifatiga noroziligini bildiradi. Hokimning Xlestakov xonasida paydo bo'lishi uning uchun yoqimsiz tuyulib unga ajablanib boqadi. Avvaliga u mehmonxona egasi uni nochor mehmon deb qoraladi, deb o‘ylaydi. Shahar hokimi, shahar vaziyatni qayta ko'rib chiqish uchun maxfiy missiya bilan kelgan muhim poytaxt xodimi bilan gaplashayotganiga ishonib, ochiqchasiga gapirishga tortinadi. Hokim Xlestakovni auditor deb o‘ylab, unga pora taklif qiladi. Xlestakov shahar hokimini mehribon va odobli fuqaro deb o‘ylab, undan qarz oladi. "Ikki yuz qiriq ming men berdim", deb quvonadi shahar hokimi. Biroq, u Xlestakov haqida ko'proq ma'lumot olish uchun o'zini ahmoq qilib ko'rsatishga qaror qiladi. "U o'zini noma'lum deb hisoblanmoqchi", deb o'ylaydi shahar hokimi. "Yaxshi, biz qo'rqoq bo'lishimiz mumkin lekin uni biz qanday odam ekanligini bilmaymiz". Ammo Xlestakov o'ziga xos soddaligi bilan o'zini shunchalik to'g'ridan-to'g'ri tutadiki, shahar hokimi hech narsa bilolmasdan ma'lumotlardan mahrum bo'lib qoladi, ammo u "nozik narsa" va u bilan ko'zingizni ochib qo'yishingiz kerak degan ishonchni yo'qotmaydi. Keyin shahar hokimi Xlestakovni mast qilish rejasi bor va u shaharning xayriya muassasalarini tekshirishni taklif qiladi. Xlestakov rozi bo'ladi.