Никох ва оила социологияси

Aim.Uz

Никох ва оила социологияси

9.1.Оиланинг социал моҳияти, оиланинг аҳлоқий ва ҳуқуқий асослари.

9.2.Оиланинг функциялари, оила типлари.
9.3.Хозирги даврда оила ривожидаги социал хусусиятлар.
9.4.Ўзбекистон Республикасида никох ва оила муносабатларини.
ривожлантириш ва мустахқамлаш йўлидаги социал тадбирлар.


9.1.Оиланинг социал моҳияти, оиланинг аҳлоқий ва ҳуқуқий асослари.
Никох ва оила муносабатлари қадим даврлардан бошлаб илмий тадқиқотлар манбаининг бир йўналишини акс эттириб, социал тизимни ташкил этувчи социал инстиутларнинг алоҳида фукцияга эга бўлган бўлаги ҳисобланади.
Маълумки ҳар бир социал институт ўзига хос функцияни бажаришга йўналтирилгандир. Турли йўналишдаги социологлар бу социал институтларнинг алоҳида функцияларини ўрганишга киришиб, классификациялашга уринганлар.
Бу сохада анча тўлиқ ва қизиқарли маълумотларни социологлар С.Липсет, Д.Ландберг ва бошқаларнинг “Институционал мактаб” социологияси манбаларидан олишимиз мумкин. Ана шу социал институтлардан бири оила ҳисобланади. Классик социологларнинг назарияларида социал институтларни амал қилишига кўра иккига ажратилади: Оддий ва мурккаб. Оддий социал инстиутнинг классик мисолида оила институтини кўриб чиқишимиз мумкин. А.Г. Харчевнинг маълумотига кўра - оила кишиларнинг никох ва қон-қариндошлик ҳусусиятига кўра бирлашмаси бўлиб, ижтимоий турмушни шакиллантиришдаги биргаликдаги жавобгарликларига кўра боғланган бўғинидир.
1857-1929 йилларда яшаб ижод этган Америка социологи ва иқтисодчиси Т.Вебленнинг социал институтлар хақидаги концепциясининг асосида функционал ёндашувларни кўриш мумкин. Бунга кўра оила - жамият аъзоларини такрор ишлаб чиқариш функциясини бажарувчи институтлар ҳисобланади.
Бу масалаларни биз А.Миллернинг концепцияларида ҳам кўришимиз мумкин. (1914-1973). Ўз даврида М.Вебер ҳам социал институтлар ва уларнинг функциялари ҳақида алоҳида тўхталиб ўтган. О.Конт ўз социологик назарияларида оилани жамиятнинг бирламчи асоси сифатида қараб чиқади ва унинг келиб чиқишини инсоний муносабатлардаги табий холат деб изохлайди.
О.Контнинг фикрича: оилада ижтимоий муносабатларнинг барча кўринишлари ўз аксини топади, яъни нотенглик (авлодлар ва жинслар ўртасида), тобелик (оила аъзолари ўртасидаги, оила бошлиғи, катталар) ва х.з.
Шунга кўра оила бир кичик давлат бўлиб, у давлатнинг шаклланиш асоси, унинг модели, оила социал функциялари эса - жамият функцияларини акс эттради.
П.Сорокин оилавий келишмовчиликлар, уларнинг сабаблари ва оқибатлари хақида кенг, тўхталиб ўтган ўзининг социологик тадқиқотларида (Инсон. Цивилизация.) рус. М. , 1992. 272-273 б.
Л.Призберг ўзининг Социал конфликтлар, 1982 й. асарида оилавий келишмовчиликлар ва уларнинг оқибати, жамият тарққиётига таъсири хақида маълумотлар келтириб, уларнинг олдини олиш ва оқибатларига қарши курашиш жамият олдига қўйиладиган муҳим вазифалардан бири эканлиги таъкидлаган.