|
- Hushning ravshan holati
- Yuzaki karaxtlik
- Chuqur karaxtlik
- Sopor holati
- Yuzaki koma
- Chuqur koma
- Oʼta chuqur koma
- (Terminal koma)
MOSKVА KOMАLАR SHKАLАSI | | | - Hush holati gradatsiyalari
| | | | | | | | | | | | | | - Koʼzini ovozga yoki ogʼriq-qa ochishi
| - Ins-truk-tsiya-larni baja-rishi
| - Savol-larga javob beri-shi
| | - Ikki tomon-lama fik-satsi-yalan-gan mid-riaz
| | | - BABB shka-lasi bo’yi-cha o’rta-cha bal-lar
| | | | | - Hush holati-ravshan
- Yuzaki karaxtlik
- Chuqur karaxtlik
- Sopor*
- (Apallik sindrom)
- Yuzaki koma
- Chuqur koma
- O’ta chuqur koma (terminal koma)
| | | | | | | | - 65
- 60 ±1
- 54±3
- 46±3
- 32±5
- 20±7
- 6±6
| | - * Ayrim elementar muloqotning davriy tiklanishi
BEMORLAR AHVOLINI BALLAR BILAN BAHOLASH SHKALASI | | | | - Ko’zini ovozga yoki og’riqqa ochishi
| | | - Instruksiyalarni bajarishi
| | | | | | | | | | | - Ikki tomonlama fiksatsiyalangan midriaz
| | | | | | | | | | | | | | | | | | | - Ko’z qorachiqlarining yorug’likka reaksiyasi
| | | | | | | | | | | | | | | - Og’riqqa javoban harakatlar kuzatilishi
| | | - Maksimal ballar yig’ilishi
| | | BOSH MIYA CHAYQALISHINING KLINIKASI - Kranioserebral travma olgan bemorlarning 70-80%ida bosh miyaning chayqalishi kuzatiladi.
- Yopiq kranioserebral travmalarning bu turida kelib chiqadigan klinik belgilar miyada rivojlanadigan yengil diffuz funksional oʼzgarishlar natijasida kuzatiladi.
- Miya toʼqimasida morfologik va makrostruktural oʼzgarishlar kuzatilmaydi. Bemorlar bir necha sekundlardan to bir necha daqiqalargacha hushini yoʼqotadi, soʼngra karaxtlik holati bir necha oʼn minutlar davom etishi mumkin.
- Umumiy miya simptomlari oʼchoqli simptomlardan ustuvorlik qiladi (bosh ogʼrigʼi, qusish, bosh aylanishi). Qisqa muddatli retro,-anterograd amneziyalar kuzatiladi.
- Obʼektiv usul bilan tekshirganda, asab tizimi tomonidan kichik amplitudali nistagm, pay va teri reflekslarining yengil asimmetriyasi va yengil meningeal belgilar aniqlanishi mumkin, bosh miya nervlari faoliyatida minimal patologik oʼzgarishlar boʼlishi mumkin
BOSH MIYANING LAT YEYISHI - Bosh miyaning lat yeyishi miya toʼqimasining turli darajadagi makroskopik va mikroskopik shikastlanishlari kelib chiqishi bilan bosh miya chayqalishidan farq qiladi. Bosh miyaning lat yeyishi 3 darajaga boʼlinadi:
- - Bosh miyaning yengil darajali lat yeyishi.
- -Bosh miyaning oʼrta darajali lat yeyishi.
- -Bosh miyaning ogir darajali lat yeyishi.
- Kranioserebral travma olgan bemorlarning 10-15%ida uchraydi. Bemorlar bir necha oʼn daqiqalargacha hushini yoʼqotadi. Bemor hushiga kelgach bosh ogʼrigʼidan, koʼngil aynishidan shikoyat qiladi. Qusish, baʼzan takroriy bulib retro-va anterograd amneziyalar kuzatiladi. Hayotiy muhim funksiyalar odatda oʼzgarmaydi. Yengil taxikardiya, ayrim hollarda arterial giperteniziya kuzatilishi mumkin. Nafas olish, tana harorati oʼzgarishsiz qoladi.
- Minimal oʼchoqli nevrologik simptomlar (nistagm, piramidal yetishmovchilik belgilari, yuzaki meningeal simptomlar, BMN ayrimlarining faoliyatining yengil buzilishi) yengil koʼchadi va 2 hafta davolangandan soʼng normal holatga qaytadi.
BOSH MIYANING O’RTA OG’IR DARAJALI LAT YEYISHI - Kraniotserebral travma olgan bemorlarning 8-10% ida uchraydi. YKST ning bu turida bemorlar hushini bir necha oʼn minutdan to bir soatgacha yoʼqotadi. Retro–kon-anterograd amneziya yaqqol aniqlanadi.
- Bosh ogʼrishi ayrim paytlarda kuchayadidi. Bir necha martalab qusish kuzatilishi mumkin. Psixikanining buzilishi qayd etiladi. Hayotiy muhim aʼzolar faoliyati oʼtib ketuvchi tarzda buziladi: bradikardiya yoki taxikardiya, arterial gipertenziya, taxipnoe, tana haroratining biroz koʼtarilishi kuzatiladi.
- Аsab tizimi tomonidan meningeal simptomlar koʼpincha yaqqol rivojlangan boʼladi, miya oʼzagi tomonidan ayrim simptomlar kuzatiladi: nistagm, mushaklar tonusining oʼzgarishi, pay reflekslari balandlashuvi, ikki tomonlama patologik reflekslarning paydo boʼlishi, oʼchoqli simptomlar lat yeyishning lokalizatsiyaga qarab yaqqol aniqlanadi. Koʼz qorachiqlari tomonidan, koʼz olmalarini harakatlantiruvchi nervlar, qoʼl va oyoqlarning parezi, sezgi faoliyati va soʼzlashuvning buzilishi kuzatilishi mumkin.
BOSH MIYANING OG’IR DARAJALI LAT YEYISHI - KSTning 5-7% ida uchraydi. Miyaning ogʼir lat yeyishi bilan shikastlangan bemorlar bir necha soatdan to bir necha haftagacha hushini yoʼqotadi. Hatto ayrim bemorlarda hush holati oylab ravshanlashmaydi. Psixomotor qoʼzgʼalishlar tez - tez kuzatiladi. Hayot uchun xavf tugʼdiradigan vital funktsiyalarda oʼzgarishlar kuzatiladi: bradi- yoki taxikardiya, arterial giperteneziya yoki gipotenziya, nafas olish tezligi va ritmining oʼzgarishi, yuqori nafas yoʼllari oʼtkazuvchanligining buzilishi va yaqqol namoyon boʼlgan gipertermiya kuzatiladi.
BOSH MIYANING OG’IR DARAJALI LAT YEYISHI - Koʼpincha birlamchi nevrologik oʼzak simptomlari: koʼz olmasining qalqib turishi, yutinishning buzilishi, ikkki tomonlama midriaz yoki mioz, mushak tonusining oʼzgarib turishi, deserebratsion taranglashish, parda va teri reflekslarining pasayishi, ikkala oyoq kaftidan chaqiriladigan patologik reflekslar va boshqalar travmadan keyingi birinchi soatlarda kelib chiqadigan oʼchoqli simptomlarga qaraganda ustunroq boʼladi.
- Qoʼl va oyoq parezlari (ayrim paytlarda falajliklar), mushak tonusining pustloq ostiga xos buzilishlari, oral avtomatizm reflekslari kuzatilishi mumkin.
BOSH MIYA PESHONA BO’LAKLARINING O’CHOQLI LAT YEYISHI BOSH MIYANING O’CHOQLI LAT YEYISHI Bosh miyaning ikkala yarim sharlarini bosib turuvchi surunkali subdural gematomalar BOSH MIYA LAT YEYISHINING KLINIK-KOMPYUTER-TOMOGRAFIK KLASSIFIKATSIYASI - BOSH MIYANING KICHIK O’CHOQLI LAT YEYISHI
- Bosh miya po’stloq va po’stloq osti sohasidagi 30 sm kubgacha bo’lgan parenximatoz gemorragik lat yeyish o’choqlari
- BOSH MIYANING CHEGARALANGAN LAT YEYISH O’CHOQLARI
-
- bosh miya po’stlog’I va po’stloq osti sohalaridagi 30-50 sm kubgacha bo’lgan parenximatoz gemorragik lat yeyishi o’choqlari.
- BOSH MIYANING TARQALGAN LAT YEYISH O’CHOQLARI
- bosh miya po’stlog’i va po’stloq osti sohalaridagi 50 sm kubdan kattaroq hajmdagi parenximatoz gemorragik lat yeyish o’choqlari
BOSH MIYA LAT YEYISHINING KLINIK-KOMPYUTER-TOMOGRAFIK KLASSIFIKATSIYASI - BOSH MIYANING KO’P SONLI LAT YEYISHI O’CHOQLARI
- bosh miyaning bir yarimsharida yoki ikkala yarimsharlaridagi turli darajada tarqalgan va turli hajmli o’choqlar.
- MIYACHA LAT YEYISHI -
- klinik kechishining oziga xosligi bilan farqlanadi (bemor umumiy ahvolining og’irligi, likvor o’tkazuvchi yo’llarning, ko’pincha Silviy suv yo’lining yopilib qolishi natijasida okklyuzion gidrosefaliya rivojlanishi bilan tavsiflanadi).
- BOSH MIYA O’ZAGI LAT YEYISHI
- odatda bemor umumiy ahvoli o’ta og’irligi, hayotiy muhim a’zolar faoliyatining qo’pol buzilishi bilan tavsiflanadi.
EPIDURAL - BOSH MIYANING BOSILISHLARI
- INTRAKRANIAL GEMATOMALAR
Hush holatining asta-sekin yoki o’tkir yo’qolishi - EPIDURAL GEMATOMA - kalla suyagi ichki plastinkasi va miya qattiq pardasi orasiga qon to’planishidir
- Hush holatining asta-sekin yoki o’tkir yo’qolishi
- «Yorqin oraliq davr»ning bo’lishi
- Bosh og’rishi, ko’ngil aynishi, qusish
- Gomolateral midriaz
- Qo’ldagi parez ustunligi bilan kuzatiluvchi kontralateral gemiparez
- Fotoreaksiyaning pasayishi
- Yuz nervining markaziy parezi
- O’tkir epidural gematomalar bosh miyaning KT tekshiruvida odatda ikki tomonlama bo’rtgan, ba’zan bir tomonlama bo’rtishi bilan tavsiflangan kalla suyagi bo’ylab joylashgan yuqori zichlikka ega o’choq tarzida namoyon bo’ladi. Odatda chegaralangan holda, bir yoki ikkala yarimsharlarga tarqalgan bo’ladi. Bir necha qon ketishi manbalari bo’lganda gematoma sezilarli darajada keng tarqaladi va o’roqsimon shaklda bo’ladi.
- Bosh miyaning chap tepa sohasidagi epidural gematoma
Gomolateral midriaz - Subdural gematomalar – miya qattiq pardasi va araxnoidal pardasi orasiga qon to’planishidir.
- Gomolateral midriaz
- Kontralateral gemiparez
- Ko’ruv nervi disklarining dimlanishi
- Bosh miya o’zagi yoki po’stloqqa xos hush holatining buzilishlari:
- 1. Korsakov sindromi
- 2. Tutqanoq xurujlari
- 3. Xotiraning pasayishi
- 4. Nevrozsimon sindrom
КТ грамма при КЦТ субдуральная гематома в правой лобно-височно-затылочной области головного мозга Subdural gematomalar KT tekshiruvida o’roqsimon shakldagi o’zgargan zichlikdagi o’choq sifatida namoyon bo’ladi. Subdural gematomalar ba’zan yassilangan bo’rtishi bo’lgan, ikki yoqlama bo’rtishlari bo’lgan yoki noaniq shaklli bo’lishi mumkin. Ko’pincha subdural gematomalar butun yarimsharga yoki yarimsharning katta qismiga tarqalgan bo’ladi. - Subdural gematomalar KT tekshiruvida o’roqsimon shakldagi o’zgargan zichlikdagi o’choq sifatida namoyon bo’ladi. Subdural gematomalar ba’zan yassilangan bo’rtishi bo’lgan, ikki yoqlama bo’rtishlari bo’lgan yoki noaniq shaklli bo’lishi mumkin. Ko’pincha subdural gematomalar butun yarimsharga yoki yarimsharning katta qismiga tarqalgan bo’ladi.
- Kranioserebral travma (MRT gramma: Bosh miya ikkala peshona-chakka-tepa sohalariga tarqalgan subdural gematomalar)
KST (МRТ gramma: bosh miya chap chakka-tepa-ensa sohasidagi subdural gematoma va chap chakka sohasidagi epidural gematoma) Intraserebral gematoma - bosh miya to’qimasida bo’shliq hosil qilib qon quyilishi va suyuq qon, qon quyqalari va detritlar massasi bilan to’lishidir. - O’lchamlari bo’yicha:
- - Kichik (3,0 sm gacha diametrdagi)
- - O’rtacha (4,5 sm gacha diametrdagi)
- - Katta (4,5 sm dan kattaroq diametrdagi)
- Joylashgan chuqurligiga ko’ra:
- - Subkortikal
- - Markaziy
- - Miyacha gematomalari
- Bosh miyaning KT tekshiruvida intraserebral gematomalar yumaloq shaklli yoki noaniq shaklli gomogen intensiv zichlikdagi konturi aniq ifodalangan bo’ladi.
- КST (МRТ gramma: bosh miyaning o’ng peshona sohasida intraserebral gematoma va o’ng chakka sohada subdural gematoma
Intraventrikulyar gematomalarda - bosh miyaning yon qorinchalarida, III va V qorinchalarida qon to’planadi. - Gormeotonik sindrom
- Avtomatizirlangan jestikulyatsiya
- Gipertermiya
- Arterial gipertenziya
- Vegetativ-bosh miya o’zagiga bog’liq buzilishlar
- Ikki tomonlama bosh miya o’zagiga xos simptomatika
- Meningeal belgilarning tana o’qi bo’ylab dissotsiatsiyalanishi
- Hayotiy muhim a’zolar faoliyatining qo’pol buzilishi
- Komatoz holatlar
- KALLA SUYAGINING SHIKASTLANISHI
- Kalla oldingi
- chuqurchasi
- siniqlari
- Kalla oldingi
- chuqurchasi
- siniqlari
- Kalla orqa
- chuqurchasi
- siniqlari
- Kalla suyagining МSКТ 3D rekonstruksiyasi: kalla suyagining
- chap tepa-peshona-chakka
- sohasida botib parchalnib sinishi va siniq chizig’ining kalla asosiga o’tishi
Kalla suyagi gumbazining botib sinishlari va bundan tashqari zo’riqishli pnevmosefaliyalar odatda bosh miyaning bosilishini keltirib chiqaradi. - Kalla suyagi gumbazining botib sinishlari va bundan tashqari zo’riqishli pnevmosefaliyalar odatda bosh miyaning bosilishini keltirib chiqaradi.
BOTIB SINISHLAR - 1. Ochiq botib sinishlar.
- 2. Yopiq botib sinishlar.
- Botib sinishlarni xirurgik davolashda siniqlar lokalizatsiyasi, botiqning chuqurligi va bemorning umumiy ahvoli holati hisobga olinadi.
- - 5 mm dan chuqurroq botib sinishlarda xirurgik davolash tavsiya etiladi!!!
- КSТ (КТ gramma: Chap chakka sohasida kalla suyagining botib sinishi va shu sohada bosh miyaning og’ir darajali lat yeyishi)
Kalla suyagi asosi sinishlari - – Kranilografiyada deyarli aniqlash imkoni yo’q!
- – Klinik manzarasi shikastlanishning ko’lamiga bevosita bog’liq.
- – Klinik diagnoz -
- • Оtolikvoreyada;
- • Rinolikvoreyada;
- • Periorbital kletchatkaga qon quyilishida;
- • So’rg’ichsimon o’simta sohasi yumshoq to’qimasi sohasiga qon quyilishi;
- • Kalla-bosh miya juft nervlari shikastlanishlarida qo’yiladi.
Diffuz aksonal shikastlanish – neyrovizualizatsion patternlar - Bosh miya KT tekshiruvi jiddiy o’choqli belgilarni ko’rsata olmaydi.
- 30% holatlarda gemorragik shikastlanishlar aniqlanadi.
- Gemorragik shikastlanishlarni aniqlashda MRT ko’proq ma’lumot beradi.
- FLAIR va Gradient-Echo rejimlar tavsiya etiladi.
- Diffuz aksonal shikastlanish КТ tekshiruvida bosh miya hajmining oshishi (bosh miya shishi, bo’kishi va giperemiyasi hisobiga) va yon qorinchalar, III qorinchaning, konveksital subaraxnoidal bo’shliqlarning, bosh miya asosi sisternalarining bosilishi bilan tavsiflanadi. Qayd etilgan o’zgarishlar fonida ko’pincha bosh miya oq moddasi, qadoqsimon tana, po’stloq osti va bosh miya o’zagi strukturalarida kichik o’choqli gemmoragiyalar aniqlanadi.
BOSH MIYANING DIFFUZ AKSONAL SHIKASTLANISHI - Bemorlar travma olgan vaqtdan boshlab uzoq vaqt (bir necha sutkalar) davomida komatoz holatda yotishi bilan xarakterlanadi.
- Bu turdagi shikastlanishlarda bosh miyaning oʼzak simptomlari: koʼz olmalarining reflektor tarzdagi yuqoriga qarab qolishi (parezi), koʼz olmalarining vertikal oʼq boʼyicha (past–baland) turishi (Majandi simptomi), koʼz qorachiqlarining ikki tomonlama yorugʼlikka reaksiyasining soʼnishi yoki butunlay boʼlmasligi, okulosefalik refleks shaklining buzilishi yoki chaqirilmasligi (qoʼgʼirchoq simptomi) yaqqol namoyon boʼladi.
DIFFUZ AKSONAL SHIKASTLANISH KALLANING UZOQ BOSILISHI - KALLANING UZOQ BOSILISHI – bu travmaning o’ziga xos turi bo’lib, dinamik (qisqa muddatli) va statik (uzoq muddatli) mexanik bosilish ta’siroti natijasida yuzaga keladi va boshning yumshoq to’qimalari, kalla suyagi, bosh miyaning morfoligik shikastlanishlari (jumladan uzoq muddatli bosilishlar ham), klinik jihatdan umumiy organizm, umumiy miya, serebral va serebral bo’lmagan o’choqli simptomatika bilan namoyon bo’ladi.
-
KALLANING UZOQ BOSILISHI DAVOLASH - Konservativ
- a) Diuretiklar
- b) Gemostatiklar
- c) Gormonlar
- d) Nootroplar
- e) Аntibiotiklar
- f) Proteolitik ingibitorlar
- g) Immunokorrektorlar
- h) Ozonoterapiya
- Operativ
- a) Miniinvaziv usul (freza teshigi yoki trifinatsion teshik orqali).
- b) Suyak – plastik trepanatsiya
- c) Rezeksion trepanatsiya
Do'stlaringiz bilan baham: |
