Neftning tarkibiy tuzilishi; Qayta ishlanigan neftlarga qo’yiladigan standart talablar

11-rasm. Neftni barqarorlashtirish qurilmasining texnologik sxemasi
1-quvurli pech; 2-13-kolonnalar; 3,5,4,11,20-nasoslar; 6,17-issilik almashtirgichlar; 7qizdirgich; 8,14-sovutgich kondensatorlar; 9-gaz-suv ajratgich; 10,16-redukstion klapanlar; 12-qaynatgich; 15-gaz separatori; 18-sovutgich; 19-havoli sovutgich.
Kondagi ELOU (elektr tuzsizlantirish va suvsizlantirish) qurilmasi rezervuarlaridan xom-ashyo neft 5-nasos yordamida 6-issiqlik almashtirgich orqali haydalib 7-bug’li qizdirgichda qizdirilib, 60 S atrofidagi temperaturada birinchi barqarorlashtirish kolonkasi 2-ning yuqori tarelkasi ostidan beriladi. Bu kolonna yo’lakchasimon tipidagi tarelkalar bilan jihozlangan bo’lib, ularning soni 16 dan 26 tagacha bo’ladi.
Kolonnadagi ortiqcha bosim 0,2-0,4 MPa bo’lishi 8-suvli sovutgich – kondensatorda benzin bug’larini kondensatsiyalanishi uchun qulay sharoit yaratadi. Neft tarelkadan tarelkaga qo’yilishi da yuqoriga ko’tarilayotgan qizigan bug’lar bilan to’qnashadi va yengil fraksiyalari ajrala boradi. Kolonna pastki qismida temperatura 1-chi pech orqali stirkulyastiyalanayotgan barqarorlashgan neft issiqligi hisobidan 130-105 S da ushlab turiladi. Barqarorlashgan neft kolonna pastidek 4-nasos yordamida 6-issiqlik almashtirgich orqali haydaladi va u o’z issiqligini xom-ashyo neftga beradi. So’ngra barqaror neft 19-havoli sovutgichdan o’tib rezervuarga va neftni qayta ishlash zavodlariga jo’natiladi.
2-kolonna yuqorisidan chiqayotgan gazlar va bug’lar aralashmasi 8sovutgich–kondensatorda sovutiladi. Gazlar hosil bo’lgan kondensat bilan birgalikda 9-gaz-suv ajratgichga tushadi. Gaz-suv ajratgichning yuqorisidan kondensatsiyalanmagan quruq (metan, etan) gazlar qurilmadan chiqariladi.
Gaz chiqarish quvuriga 10-redukstion klapan o’rnatish orqali 2-kolonnada va 9-gaz-suv ajratgichda bosim barqarorligi saqlanadi. Gaz-suv ajratgich vertikal ustunlarga bo’lingan bo’lib, qurilmaning pastki qismidan suv chiqariladi. Ikkinchi yarimidan ugleodorodlar aralashmasidan iborat kondensat 11-nasos yordamida 17-issiqlik almashgich orqali haydaladi. Bu yerda aralashma taxminan 70 S gacha qizdiriladi va shu haroratda 13-barqarorlashtiruvchi kolonnaning bug’latish qismiga kiritiladi. Kolonna 30-32 ta yo’laksimon tarelkaga ega bo’lib, undagi bosim 1,3-1,5 MPa da tutib turiladi. 13-chi kolonnani yuqori qismidan chiqayotgan gazlarni (propan C₃H₈, butan C₄H₁₀) og’ir qismi 14-suvli sovutgich kondensatorda kondensatsiyalanib, 15-gaz separatorda kondensatsiyalanmaydigan qismidan ajratib olinadi.
Kondensatsiyalanmagan gaz 15-gaz-separator yuqorisidan chiqishda 16redukstion klapandan o’tadi va 9-gaz-suv ajratgichdan kelayotgan gazlar oqimi bilan birlashadi. 13-kolonnadagi bosim 16-redukstion klapan yordamida 1,2-1,5 MPa bosimda ushlab turiladi. 15-gaz-ajratgichning pastidan ajraladigan suyultirilgan gaz 20-nasos orqali yig’gichga haydaladi. Bir qismi 13-kolonna yuqori tarelkasidan sovuq sug’orish hosil qilish uchun qaytariladi. Kolonna yuqorisidagi harorat 40-50 S da ushlanadi. Erigan gazlarni to’la ajratishiga erishish uchun kolonna pastidagi harorat 120-130 S dan bo’lishi kerak. Bunday temperaturani ta’minlash maqsadida barqaror benzin restirkulyastiyasini 12qaynatgich orqali bug’ yordamida qizdirish orqali erishiladi.
Qaynatgichda benzin 160-180 S gacha suv bug’i bilan qizdiriladi (0,3-0,5 MPa bosimda). Qaynatgichda hosil bo’lgan bug’lar 13-kolonnada, suyuq barqaror qismi esa 12-qaynatgichning ichki to’siqlari orqali sizib o’tib, tizimning bosimi ostida 17-issiqlik almashgichdan o’tib, 18-sovutgichda sovutiladi. So’ngra barqaror benzin saqlanadigan rezervuarga jo’natiladi.
Yengil neftni barqarorlashtirish natijasida uning tarkibidan metan, etan va propan 95% gacha ajratiladi. Neftni 40 S dagi to’yingan bug’lar bosimi 0,55 dan 0,03 MPa gacha pasayadi, bu esa neftni tashish va saqlashda uning doimiy frakstion tarkibda qolishini kafolatlaydi.