Neftning ayrim fizik-kimyoviy xossalarini: zichligi, qovushqoqligi, alangalanish haroratini aniqlash

Kinematik qovushqoqlik
 
deb suyuqlikni ichki ishqalanishini solishtirma 
koeffitsientiga aytiladi. Davlat standartlarida ko’pchilik neft mahsulotlari uchun 
kinematik qovushqoqlik ko`rsatiladi. Suyuqlikning kinematik qovushqoqligi uning 
dinamik qovushoqligini zichligiga nisbatiga teng. Kinematik qovushoqlik birligi 
sifatida 1 m
2
/s qabul qilingan.
Kinematik 
qovushoqlikni 
aniqlashda 
turli 
xil 
viskozimetrlardan 
foydalaniladi. Pinkevich viskozimetrlaridan (3.3-rasm) keng foydalaniladi. Bu 
turdagi viskozimetrlarda kinematik qovushoqlikni aniqlash tartibi quyidagicha: 
Tajriba o`tkazishdan oldin viskozimetr benzin 
yordamida yaxshilab tozalanadi. So`ngra asbob 
havoda 
quritiladi. 
Tekshirilayotgan 
neft 
mahsuloti qog`oz filtrlar yordamida tozalab 
olinadi. Tozalangan neft mahsuloti o`lchash 
menzurkasiga 
quyiladi. 
Neft 
mahsuloti 
quyiladigan 
idishga 
qovushoqlik 
o`lchash 
asbobi joylashtiriladi. Asbobning chiqarish 
teshigiga (5) rezina shlang kiritiladi, tirsakka (6) 
tiqin tiqib, asbobni neft mahsuloti quyilgan 
idishga to`ntariladi va teshik (5) orqali 
mahsulotni uning «B» belgisigacha tortib 
to`ldiriladi. So`ngra asbobni neft mahsuloti 
to`ldirilgan idishdan chiqarib olinadi. Tirsakdan 
(6) esa tiqin olib tashlanadi. Neft mahsuloti 
bilan 
to`ldirilgan 
viskozimetr 
shtativga 
o`rnatilib, suyuqlik to`ldirilgan idishga 
3.3-rasm. Pinkevich 
viskozometri
joylashtiriladi (3.4- rasm). Shlang chiqarish teshigidan (5) olinib trubkaga (3) 
kiydiriladi. Idishdagi suyuqlik standartda ko`rsatilgan haroratgacha qizdiriladi va 
bu haroratda neft mahsuloti bilan to`ldirilgan viskozimetr 15 daqiqa turishi lozim. 
So`ngra shlang (8) orqali asbobning yuqorigi sharsimon kengayishining 1/3 
qisimgacha neft mahsuloti so`rib olinadi va quyib yuboriladi. Neft mahsuloti 

---

naycha (4) orqali qaytib oqishni boshlab «A» belgisiga yetganda (ikki kengayishlar 
oralig`ida) sekundometr ishga tushiriladi va «V» belgisiga yetganda to`xtatiladi, 
o`tgan vaqt qayd etiladi. Shu tariqa tajriba besh marta takrorlanadi va o`rtacha vaqt 
aniqlab olinadi.
O`rtacha arifmetik qiymatga asoslanib 
kinematik qovushoqlik quyidagi formula 
yordamida aniqlanadi:
bu yerda: 
- suyuqlikni oqib tushishi 
uchun sarflanadigan vaqtning o`rtacha 
arifmetigi, s;
S - viskozimetr doimiysi, mm
2
/s. 
Kinematik va dinamik qovushoqlik o`zaro 
suyuqlikning zichligi bilan quyidagicha 
bog`langan: 
⁄
Ya`ni 
suyuqlikning 
kinematik 
qovushoqligini uni dinamik qovushoqligini 
o`sha haroratdagi zichligini nisbatiga teng.
3.4-rasm. Kinematik 
qovushqoqlikni aniqlash asbobi
Kinematik qovushoqlikni o`lchov birligi stoks (St) yoki undan 100 kichik 
birlik santistoksdir (sSt). Toza (distillangan) suvning 20,22 ºC da qovushoqligi 
1sSt ga teng. SI tizimida kinematik qovushoqlik m
2
/s da o`lchanadi.