Neftni qayta ishlashda hosil bo'ladigan to'yinmagan uglevodorodlar

NEFTNI QAYTA ISHLASHDA HOSIL BO'LADIGAN TO'YINMAGAN UGLEVODORODLAR


KIRISH……………………………………………………….3.
I.BOB.Neftni qayta ishlash…………………………………
1.1.Umumiy ma'lumotlar…………………………………..6
1.2.To`yinmagan uglevodorodlarning xossalari……………………………………………………10
II.BOB.nefti qayta ishlashda hosil bo`ladigan to`yinmagan uglevodlar…………………………………………………….
2.1.Alkenlarni ajratib olish………………………………18
2.2.Alkenlarning kimyoviy xossalari……………………25


XULOSA……………………………………………………28


FOYDALNILGAN ADABIYOTLAR RO`YXATI………30

2

KIRISH
Neft xomashyosini termik va termokatalitik qayta ishlanganda hosil bo`ladigan gazlarning tarkibi, % (hajmiy)

Komponentlar	Termik kreking	Kokslash	Piroliz	Katalitik kreking
1	2	3	4	5
Н2	0,4	1-2	10	1,0-1,5
Аlkanlar
СН4	16-20	20-30	40-45	8-12
1	2	3	4	5
С2Н6	19-20	15-20	6-10	8-10
С3Н8	25-28	5-10	1-2	10-15
Izо – С4Н10	5-7	3-5	1-2	20-25
С4Н10	9-10	10-15	1-2	8-12
Аlkenlar
С2Н4	2-3	10-15	20-30	2-3
С3Н6	9-10	20-25	12-15	10-15
С4Н8	9-10	10-15	1-2	15-20
С4Н6	1-5	-	3-10	-

Jadval ma'lumotidan ko`rinib turibdiki, termik jarayon alkenlari ichida etilen va propilenlar ko`proqdir. Butilen va butadien birmuncha sezilarli miqdorda mavjuddir. Katalitik kreking gazlarida alkenlarning miqdori 25% (hajm.) va undan ortiqdir. Alkanlar izobutanni (25% hajmiygacha) yuqori miqdordaligi bilan farqlanadilar.

To`yinmagan uglevodorodlar neftni termik va katalitik qayta ishlash suyuq mahsulotlari tarkibida ham mavjuddir. Masalan, suyuq fazadagi termik kreking benzinida 30-35% (massaviy), benzinning bug` fazadagi krekingida 40-45% va katalitik kreking benzinida 10% ga yaqin miqdorda to`yinmagan uglevodorodlar bo`ladi.
To`yinmagan uglevodorodlarning xossalari

Oddiy sharoitlarda quyi alkenlar C₂–C₄ gaz, C₅–C₁₇ – suyuqlik, undan yuqori molekulyar alkenlar esa qattiq moddalardir.

Quyi alkenlarning ayrim xossalari 13-jadvalda keltirilgan.
Kritik harorat ma’lumotlaridan ko`rinib turibdiki, quyi harorat va yuqori bosimda etilenni suyuq holatga o`tkazish mumkin. Boshqa alkenlar esa bosim ostida suv bilan sovitish orqali suyuladilar. Neftni qayta ishlash sanoat jarayonlarida alkenlar alkanlar bilan aralashma holida olinadilar. Ularning xossalari sezilarli farqlanadi va shu bois, individual birikmalarni ajratishda va ajratib olishda ishlatiladi. Normal tuzilishli 1 – alkenlar mos alkanlarga nisbatan pastroq qaynash va erish haroratlariga ega, biroq pentan va 1 – pentenlar misolida (14-jadvalga qarang) yuqoriroq zichlik va sindirish ko`rsatkichiga egadirlar.


I.BOB.Neftni qayta ishlash
1.1.Umumiy ma'lumotlar.
Xom neft va tabiiy gazlarda to`yinmagan birikmalar (alkenlar, di-, tri- va polienlar, alkinlar) bo`lmaydi. Ular neftni qayta ishlash jarayonlarida hosil bo`ladi. To`yinmagan birikmalar - asosiy organik va neftkimyoviy sintezda eng zarur xomashyolardan biridir.
To`yinmagan birikmalarni olishning ikki guruhi mavjuddir:

1. 
   To`yinmagan birikmalar - yonaki mahsulot bo`lgan
   

jarayonlar.

2. 
   Ularni maksimal ishlab chiqarishga yo`naltirilgan maxsus
   

jarayonlar.
Birinchi guruh jarayonlariga termik va katalitik kreking, neft qoldiqlarini kokslash jarayonlari bo`lib, ularning asosiy maqsadi - yoqilg`i va neft koksi ishlab chiqarishdir.
Ikkinchi guruh jarayonlari piroliz, quyi molekulyar alkenlarning polimerizatsiyasi, alkanlarni degidrirlash va metall – organik katalizatorlar ishtirokida alkenlar sintezlarini o`z ichiga oladi.
Suyuq fazadagi termik kreking gazida (470 - 520<sup>0</sup>C; 2 - 5 MPa) taxminan 20 % (hajmiy), bug` fazadagi termik kreking gazida (530-600⁰C; 0,1 0,5 MPa) va piroliz (670-900⁰C; 0,1 MPa) gazlarida 30 - 50% (hajmiy) miqdorda to`yinmagan birikmalar mavjuddir. Neft xomashyosini termik ishlanganda hosil bo`ladigan gazlarning tarkibi quyidagi jadvalda berilgan.

13-jadval

Quyi alkenlarning xossalari