Нефтни қайта ишлашда каталитик жараёнлар фанида маърузалар матни

Вакуум газойлни гидротозалаш


Каталитик крекинг, гидрокрекинг, электрод коксларини олиш жараёнларининг асосий хом-ашёси вакуум дистиллятлари (газойли) ҳисобланади.
Юқорида кўрсатилган жараёнлар учун хом-ашёни сифатини яхшилаш, атроф-муҳитни олтингугурт билан ифлосланишини олдини олиш учун қайта ишланадиган вакуум дисстилятлар гидротозаланади.
Вакуум газойл мазутни ректификация қилиб олинади. Қайнаш ҳарорати 500С тугалланган вакуум газойли таркибида металлоорганик бирикмалар ва асфалтенлар бўлади. Кокс ҳосил бўлиши 0,2% ни ташкил этади. Қайнаш ҳарорати тугалланиши 540-560С етганда металлоорганик бирикмалар 3-4 марта ошиб кетади. Кокс ҳосил бўлиши 4-10 маротаба, оғир  углеводородлар 1,5-4 марта, олтингугурт 20-45% ортади. Хом-ашёда металларни азотли ва олтингугуртли бирикмаларини кўплиги, коксни катализатор юзасига ўтириб қолиши натижасида катализаторнинг фаоллигини камайишига ва катализаторни бутунлай заҳарланишига олиб келади.
Қайнаш ҳароратитини тугалланиши 500С бўлган вакуум газойлини гидротозалаш анча қийин бўлиб, у 4-5МПа босимда, 360-410С ҳароратда, ҳажмий тезлик 1-1,5 с^-1 олиб борилиб, олтингугуртсизлантириш даражаси 75-85% ташкил этади. Катализатда азотни миқдори 20-35%, метални 75-85%, ароматик углеводородлар 10-12%, коксланиш 65-70% қисқаради.


Гидротозалаш катализаторлари


Нефтни қайта ишлаш заводларида гидротозалаш асосий жараёнлардан ҳисобланади.
Гидротозалаш жараёнида ишлатиладиган катализаторлар 70 йил давомида мавжуд. Ҳозирги вақтда саноатда гидротозалаш қурилмаларида алюмоникилмолибден ва алюмокобалтмолибден катализаторлари ишлатилади.
Саноат катализаторларига қуйидаги талаблар қуйилади:

1. 
   углеводородларни парчаламасдан олтингугуртли ва азотли бирикмаларни гидрогенализ юқори фаоллигига эга бўлиши;
   
2. 
   юқори танловга (селективность) эга бўлиши ва максимум маҳсулотни чиқишига имконият яратиши;
   
3. 
   водород кам сарфлаб, узоқ вақт ишлаши;
   
4. 
   оғир нефт маҳсулотлари гидротозаланганда хом-ашё таркибидаги металлар билан заҳарланмаслиги;
   
5. 
   юқори мустаҳкамликка ва паст солиштирма оғирлигига эга бўлиши;
   
6. 
   хом-ашё керасин ва мой фракциялари таркибидаги ароматик углеводородлар ва алкенларни маълум миқдорда гидридлаши талаб қилинади.
   

АКМ ва АНМ катализаторлар гидротозаланадиган маҳсулотни оғир ва енгиллигига қараб, 1-2 йилдан 5-8 йилгача ишлатиш мумкин. Шу даврда 2-4 марта регенерация қилиниши мумкин.
Гидротозалаш катализаторларини АҚШ ва Россия фирмалари тайёрлаб беради. Масалан, American cyanamid ва Harshaue chemical ва бошқа фирмалар.