Нефтни қайта ишлашда гидрогенлаш жараёнлари 15. 1–§. Гидрогенлаш жараёнларини синфланиши

Гидродеароматлаш. Каталитик гидродеароматлаш–тўғри ҳайдалган
ва иккиламчи хомашёдан юқори сифатли реактив ёқилғисини олишнинг
асосий жараёни. Аренларнинг миқдори тўғри ҳайдалган ўрта дистиллятли
фракцияларда нефтнинг келиб чиқишига қараб 14–35 %, келиб чиқиши
иккиламчи бўлган дистиллятларда 70 % ни ташкил қилади.
Олтингугуртнинг миқдори 0,2 % дан, азотники 0,001 % дан кам бўлган
тўғри ҳайдалган хомашёнинг қайта ишлашни платина–цеолит сақлаган
катализаторда 280–340 0С ҳароратда, 4 МПа босим остида, хомашё етказиб бериш ҳажмий тезлиги 4 соат–1 бўлганда бир босқичда
ўтказилади. Бу ҳолда аренларни чиқариб юборишнинг тўлалиги 75–90 %
ни ташкил қилади. Гетероатомларнинг миқдори кўп бўлганда дастлабки
гидротозалаш талаб қилинади. Иккиламчи хомашё қаттиқроқ
шароитларда ҳарорат 350–400 0С, босим 25–35 МПа бўлганда қайта
ишланади.
Юқори босимли қурилмага катта капитал сарфланиши ва кўп
миқдорда водород ишлатилиши билан боғлиқ бўлганлиги учун бу жараён
нисбатан қимматга тушадиган жараёндир, аммо шунга қарамасдан
гидрокрекинг саноатда кенг ривож топди. Гидрокрекингнинг нефт
фракцияларини қайта ишлашнинг бошқа жараёнларига нисбатан асосий
афзалликлари:
– жараённинг ихчамлиги, яъни битта хомашёдан турли мақсадли
маҳсулотларни олиш имконияти ҳамда турли хил хомашёнинг оғир
бензинлардан нефт қолдиқларигача қайта ишлаш имконияти;
–очиқ рангли маҳсулотларнинг чиқиши катталиги; масалан, реактив
ёқилғининг нефтга ҳисоблаганда чиқишини 2–3 % дан 15 % гача ошириш
мумкин, қишки дизел ёқилғисининг чиқишини эса 10–15 % дан 100 %
гача;
– олинадиган маҳсулотларнинг юқори сифати.