Нефт ва газ қудуқларини очиш, синаш ва ўзлаштириш натижалари ҳАҚида

НЕФТ ВА ГАЗ ҚУДУҚЛАРИНИ ОЧИШ, СИНАШ ВА ЎЗЛАШТИРИШ НАТИЖАЛАРИ ҲАҚИДА

Бекманов Нигмат Утегенович

Тошкент давлат техника университети докторанти

Ғафуров Шухрат Одилжон ўғли

Тошкент давлат техника университети “Нефть ва газ конлари геологияси” кафедраси ассистенти

Усмонов Кувончбек Маннонович

Қарши иқтисод муҳандислик институти Фойдали қазилмалар геологияси ва разведкаси кафедраси ассистенти

Джанабаев Исломбек Бахадирович

Қорақалпоқ давлат университети магистранти

Ўзбекистон ҳудудида излов ва қидирув қудуқларини карбонат чўкиндиларида синовдан ўтказиш натижаларини Ў.Д. Мамаджанов, А.Г. Бабаев, Г.А. Поляков, А.Г. Ибрагимов, А.К. Раҳимов, П.М. Усмонов, Э.А. Лыков, Р.Д. Пўлатов ва бошқалар ўрганганлар.

Республикамизда ёнилғи-энергетика комплексини ҳар томонлама ривожлантиришга алоҳида эътибор қаратилмоқда, бу углеводород хом ашёси заҳираларининг кўпайиши ва уларни қазиб чиқариш ҳажмининг ошиши билан бевосита боғлиқ. Конларни самарали ўзлаштириш ва углеводород заҳираларини чиқариб олиш учун инновацион технологияларни қўллаш заруратини талаб этади. Ўзбекистон Республикасини янада ривожлантириш бўйича Ҳаракатлар стратегиясида «Ижтимоий-иқтисодий ривожланишни жадаллаштириш, халқнинг турмуш даражаси ва даромадларини ошириш учун ҳар бир ҳудуднинг табиий, минерал-хомашё, … салоҳиятидан комплекс ва самарали фойдаланишни таъминлаш» бўйича устивор вазифалар белгилаб берилган. Шундан келиб чиққан ҳолда, углеводород хом ашёси заҳираларини чиқариб олишнинг методологик асосларини такомиллаштириш, юқори нефть-газ чиқариб олиш суръатларига ва қатламдан уларни тўлароқ чиқариб олиш даражасига эришиш муҳим аҳамият касб этади.
Дунёнинг кўплаб минтақаларида бўлгани каби, Ўзбекистоннинг нефть ва газ минтақаларида углеводород конлари орасида захиралари кичик бўлган конлар энг кўп учрайди. Шунга қарамай, қидирув жараёнининг энг муҳим хусусиятларидан бири шундаки, агар қопқон нефть ёки газ билан тўлдирилган бўлса, унинг самарали бурғулаш ва синовдан сўнг, асосан биринчи излов қудуғидан топилади.
Маълумки, қатлам босимининг бошланғич петрофизик хусусиятларини сақлаб қолиш, қудуқни синаш самарадорлигининг ҳал қилувчи шартидир. Бироқ, улар тез-тез дренаж қатлами зонасида ювиш ва цемент шламлари таъсирида сезиларли даражада ёмонлашади, бу эса ўтказувчанликни нолга қадар сезиларли даражада пасайтиради.
Резервуарга гил эритмасининг кириб бориш чуқурлиги қуйи қават зонасида жойлашган ғоваклилиги ва ўтказувчанлиги турлича бўлган, бурғилаш жараёнига қўшилган реагентларнинг таркибига ва лой материалининг тиқилиб қолиш параметрларига боғлиқ: улар бошқариладиган баландликда, тиқилиб қолиш зонаси катта бўлади. Шу сабабли, юқори ва яхши ўтказувчан қатламда, шунингдек кичкина сиғимли ва кам ўтказувчан қатлам қудуқлари каратаж диаграммаларида кузатилмоқда ва босимлари аниқ қайд қилинган.
Қатлам босимининг аномал омилининг ошиши қатлам босими пасайишининг чегара қийматининг ошишига ёрдам беради ва қатлам босимининг ғоваклилиги коэффицентининг ошиши чекланган пасайишнинг аҳамиятсиз қийматига олиб келади. Кўриниб турибдики, бир қатламга максимал тортиш қиймати асосан сув омборлари тоғ жинслари турлари билан белгиланади, масалан, 5000 м чуқурликда, унинг ғоваклик коэффициенти 0,1 бўлган заиф, ўрта ва қаттиқ қумтошлар учун унинг қиймати 10,9; 23,4 ва 35,9 МПа.