Neft va gaz qazib olish texnologiyasi va texnikasi fanidan

12.2.Bir yo’la aloxida ishlatish yo’llari.
Mavjud ishlatish usullarini hisobga olgan xolda nazariy jihatdan ko’yidagi
kombenasiyalarni qo’llash mumkin. 
1. 
favvora-favvora
2. 
favvora-kopressor ko’targich.
3. 
kopressor ko’targich- favvora.
4. 
nasos-favvora.
5. 
favvora- nasos.
6. 
kopressor ko’targich-kopressor ko’targich.
7. 
nasos-kopressor ko’targich.
8. 
kopressor ko’targich-nasos.
9. 
nasos-nasos.
184-rasmda ikki qatlamni favvora-favvora sxemasi bo’yicha aloxida
ishlatishda qo’llaniladigan kuduq jixozlari keltirilgan. Quduqqa diametri 48-mm
bo’lgan ikkita quvur 2 parametr tushirilgan. Bir qator quvur uchida paker 1
o’rnatilgan.pastki qatlamni ishlatuvchi quvurga sharikli ishga ko’shuvchi klapan 3
o’rnatilgan. YUqori qatlamni ishlatuvchi quvurga uchta ishga ko’yuvchi mufta 4
o’rnatilgan. Quduq usti jixozi o’zgartma quvurga 5 va ikki qatorli sal
ь
nik 6 ni
planshayba, unga quvurlar osilgan bo’ladi.

---

184-
rasm.favvora-
favvora tarxi
bo’yicha ikki
qatlamni aloxida
ishlat uchun
qo’llaniladigan
quduq jixozi.
185-
CHuqurlik nasosi
va favvora
usulida ikki
qatlamnialoxida
ishlatish uchun
qo’llaniladigan
quduq jixozi.
186-
rasm. Ikkita
chuqurlik nasosi
bilan ikki
qatlamni aloxida
ishlatish uchun
qo’llani ladigan
quduq jixozi.
Qatlamlar kompressor yordamida o’zlashtiriladi. Xar ikkala qatlam bir
vaqtda yoki ketma-ket o’zlashtirilishi mumkin. Har bir qatlamdan olinayotgan
quduqlar maxsuloti uchlik 7 orqali guruxiy qurilmalarga uzatiladi.
185-rasmda ikki qatlamni cho’qurlik nasosi va favvora usulida aloxida
ishlatilayotganda qo’llaniladigan quduqlar jixozi ko’rsatilgan bo’lib, unda quduqka
ikkita quvur 2 parallel qilib tushiriladi. Pastki qatlam nasos usulida,yuqori qatlam
favvora usulida ishlatiladi.
Nasos quvuri pastki qismiga paker 1 o’rnatilgan va undan
yuqoriga, chuqurlik nasosi tagiga qulfli tayanch o’rnatiladi. Favvora quvuri
sharikli ishga ko’yuvchi klapan 4 bilan jixozlangan bo’ladi. Quduq usti jixozlari
esa o’zgartma 5 va ikki qator sal
ь
nik 6 ni planshayba unga quvurlar osilgan
bo’ladi. YUqori qatlam uchun sal
ь
nikdan keyin favvora armaturasi o’rnatiladi.
Pastki qatlam uchun samovar-sal
ь
nik o’rnatiladi. Parafinli neft quduqlarini
ishlatishda, parafinning qotib kolishini oldini olish uchun kichik o’lchamli shtanga
aylantiruvchi 8 o’rnatiladi.
Ikki qatlamni cho’qurlik nasosi bilan aloxida ishlatish uchun ko’p
tuzilishli jixozlar qo’llaniladi. SHu jumladan shtangali quvur nasosi eng birinchi
qo’llanilgan konstro’qsiyalardandir. Bunday qurilmaning tarxi 186-rasmda
keltirilgan. Bu qurilmada pastki nasos sifatida so’qma cho’qurlik nasosi 5 da
foydalanilgan. YUqori nasos sifatida xoshiali so’ruvchi klapan 8 bilan
farklanadigan kayta tayyorlangan standart nasosdan foydalanishgandir. U beshta
klapandan tashqil topgan bo’lib, markazda emas, aylana bo’ylab joylashtirilgandir.
Pastki nasos diametri 73 mm li quvur 7 da tushirilgan bo’lib, pastki qismida paker
6 va mustahkamlovchi quvurlar tizmasi 4 ulangan bo’ladi. YUqoridagi nasos
diametri 48 mm li quvur 2 va shtanga 1 da tushirilgan. Bunday qurilmada
plunjerning yuqoriga xaraktlanishida pastki nasos bilan pastki gorizontdan
suyuqlik so’rib olinadi. YUqori nasos bilan yuqori gorizontdan olinayotgan
suyuqlik bilan pastki nasosdan kelayotgan suyuqlikni birvaqtda so’rib oladi. Ikkala
gorizont suyukligi yuqori nasos silindrida aralashadi. YUqoridagi nasos diametrini
xar ikkala gorizont maxsulotini kazib olish uchun mo’ljallab tanladi.
​
AQSHlarida aloxida qazib olish usullari keng qo’llaniladi, ayniqsa
ikki, uch, to’rt, xatto besh qatlamni favvora usulida aloxida ishlatish usullaridan
foydalaniladi quvurlarni parallel tushirish eng ko’p tarqalgan usullardan biri bo’lib
hisoblanadi.
Bir quduq orqali bir necha qatlamga aloxida suv haydash ko’plab
vositalarni iktisod kilishga imkon beradi. Xar bir qatlamga xaydalayotgan suvlarni

---

tartiblash ko’yidagi usullar orqali amalga oshiriladi.
Birinchi usulda xar-xil o’tkazuvchanlikka ega bo’lgan qatlamslarni
pakerlar bilan ajratilgandan keyin, aloxida oqim bilan yaxshi o’tkazuvchan
qatlamga kichikrok bosim bilan, yomon o’tkazuvchan qatlamga kattarok bosim
bilan suv
ы
haydaladi.
Ikkinchi usulda qatlamlar yuqoridagidek pakerlar bilan ajratilgan
bo’lib, suv bir kanal orqali haydaladi; quduqda ishchi agent aloxida qatlamlarga
almashinishi shtuseri orqali amalga oshiriladi. Bu xolda quduq ustida maksimal
haydash bosimi ushlab turiladi. Suvni aloxida haydash ishlari 1955 yildan
o’tkazishga boshlandi.