Neft va gaz mahsulotlarini tashish va saqlash texnologiyasi

Yonilg‘i tarqatish jo‘mragi:
1 – korpus; 2 – naycha; 3 – richag; 4 – halqa; 5 – shtok; 6–7 – prujinalar; 8 – klapan; 9 – klapan egari; 10 – qistirma-zichlagich; 11 – maxsus gayka; 12 – korpus; 13 – shlang;
14 – sim; 15 – tirkama; 16 – fiksator; 17 – dastak.
Yonilg‘ini bakga quyish jarayonidagi bug‘ orqali yo‘qotishlarni
kamaytirish uchun ekologik toza jo‘mrakdan ham foydalaniladi.
Bunday zamonaviy jo‘mraklarda bakdan chiquvchi yonilg‘i bug‘lari
alohida kanal orqali shlang ichidan borib so‘riladi va bug‘larni
yig‘uvchi moslamada suyuq holga qaytib sig‘imlarga qayta quyiladi.

Sinov savollari:

1. Yoqilg’I tarqatish kolonkalari qanday funksiyalarni bajaradi?
2. Yonilg‘i tarqatish kolonkalarining tasniflanishini tushuntiring?
3. Yonilg‘i tarqatish kolonkasini ishlash prinsipini tushuntiring?
4. Yonilg‘i tarqatish kolonkasinini nasosi tuzilishi qanday?

9-Mavzu: Nеft mahsulotlarini taqsimlash uskunalariga tеxnik xizmat ko’rsatish va ta'mirlash
Mаvzu rejasi:

1. 
   Jihozlarga texnik xizmat ko'rsatish va ta'mirlash bo'yicha ma'lumotlar
   
2. 
   Neft ombori jihozlarini ta'mirlash turlari va mazmuni
   
3. 
   Nasos qismlarini bo’laklarga ajratish.
   

Jihozlarga texnik xizmat ko'rsatish va ta'mirlash bo'yicha ma'lumotlar
Texnik xizmat ko'rsatish — jihozlarni ishlatish jarayonida, ularning ish qobiliyatini saqlash (tiklash bo'yicha bajariladigan kompleks operatsiyalar).
Texnik xizmat ko'rsatish davri — bir turdagi ikki xizmat ko'rsatish o'rtasidagi vaqt.
Texnik xizmat ko'rsatish muddati (davom etishi) — bitta xizmat ko'rsatishda hamma operatsiyalami bajarish uchun sarflanadigan vaqtlarni o'z ichiga olgan kalendar vaqt. Operatsiyalami bajarishga sarflanadigan vaqt jihozlar konstruksiyasiga, turiga va holatiga qarab aniqlanadi.
Texnik xizmat qiyinligi — jihozga bir marta xizmat ko'rsa-tishidagi hamma operatsiyalami bajarish uchun sarflanadigan mehnat (ishchi kuchi).
Ta'mirlash — tegishli jihoz, qurilma yoki uning tarkibiy qismining ish qobiliyatini va resursini tiklash bo'yicha bajariladigan kompleks operasiyalar.
Resurs — jihozlarning, qurilmalarning kafolatli ishlash muddati (bir ta'mirlash bilan ikkinchi ta'mirlash o'rtasidagi vaqt).
Ta'mirlash davri — bir ta'mirlash bilan ikkinchi ta'mirlash o'rtasidagi vaqt.
Ta'mirlash qiyinligi — tegishli ko'rinishdagi ta'mirlashni bir marta bajarishda sarflanadigan mehnat (19-jadval).
Texnik xizmat ko'rsatish va ta'mirlashning asosiy vazifasi neft omborlari tizimida ishlatiladigan barcha qabul qiluvchi – tarqatuvchi qurilmalarni, jihozlarni, asbob-uskunalarni va texnologik quvurlarning ish qobiliyatini va tashqi ko'rinishlarini t saqlab-tiklab turishdan iborat.
19-jadval
Texnologik nasoslarni ta'mirlash qiyinligi

Jihozlar nomi, turi, markasi va texnik ko'rsatkichi	Ta'mirlash qiyinligi, odam/soat
	Kapital (k)	O'rta (s)	Joriy (t)
Markazdan qochirma nasoslar
6HDBX Sarf 216-360 m^3/soat Bosimi 35—54 m	13	11	7
6HDB Sarf 216-360 m^3/soat Bosimi 33—49 m	13	11	7
10D-6 Sarf 600 m^3/soat Bosimi 70 m	24	20	12
D-320/50 Sarf 320m^3/soat (6NDV-60) Bosimi 50 m	66	52	33
12HA-9x4Sarf85m^3/soat Bosimi 80 m	55	44	28
12HA-22x6 Sarf 170 m^3/soat Bosimi 80 m	55	44	28
20HA-22x3 Sarf 800 m^3/soat Bosimi 110 m	99	79	50
ACBH-80 Sarf 30 m^3/soat Bosimi 28 m	13	11	7
ACHB-80 Sarf 30 m^3/soat (SVN-80V) Bosimi 28 m
P-6/40 Sarf 6 m^3/soat Bosimi 40 kg/sm^2	66	54	33
P-16/40 Sarf 16m^3/soat Bosimi 40 kg/sm^2	66	54	33
D-400 Sarf 0,7 m^3/soat Bosimi 400 kg/sm^2	50	40	25
DK-400 Sarf 0,7 m^3/soat Bosimi 400 kg/sm^2	50	40	25
C-245 Sarf 120 m^3/soat Bosimi 30 m	6	6	4
TK-3 Sarf 60 m^3/soat Bosimi 15—20 m	23	18	12

Neft ombori jihozlarini ta'mirlash turlari va mazmuni
Jihozlarni ta'mirlash rejali va rejasiz (avariya sodir bo'lganda) turlarga bo'linadi.
Rejali ta'mirlash — qabul qilingan nizomga ko'ra, ya'ni texnologik jihozlarni rejali-ogohlantirish (oldini olish) ta'mirlash (PPR) bo'yicha amalga oshiriladi. PPR tizimi — jihozlarni uzoq muddat davomida ishlatishni ta'minlash bo'yicha oldindan tuzilgan rejali ta'mirlash va texnik xizmat ko'rsatish. Uning mazmuni shundan iboratki, har bir jihoz belgilangan soat davomida ishlagandan so'ng texnik holatidan qat'iy nazar, unga rejalashtirilgan ma'lum ko'rinishdagi xizmat ko'rsatilishi kerak. Masalan, ko'zdan kechirish yoki joriy, o'rta va kapital ta'mirlashlar.
Ta'mirlash siklining strukturasi, ta'mirlash turlari va ikki kapital ta'mirlashlar o'rtasidagi vaqt davomida yoki ishga tushurishdan boshlab toki birinchi kapital ta'mirlashgacha bo'lgan davrda, jihozlarni ta'mirlanish ketma-ketligi orqali aniqlanadi (20-jadval). Ta'mirlash siklining vaqti (davom etishi) navbatdagi ikki kapital ta'mirlashlar o'rtasidagi yoki ishga tushurishdan boshlab toki birinchi kapital ta'mirlashgacha bo'lgan vaqt.
20-jadval
Neft mahsulotlarini haydovchi nasoslarning ikki ta'mirlash o'rtasidagi ishlash vaqti me'yorlari

Jihoz	Ta'mirlash siklining strukturasi	Ta'mirlashlar o'rtasidagi ishlash vaqti (soat)
		Joriy (t)	O'rta (s)	Kapital (k)
Harorati — 30° С dan 200° С gacha bo'lgan neft mahsulotlarni haydovchi markazdan qochirma nasoslar	6T, 2C, К	2160+3960	4320-H11880	29520+35640
Harorati 400° С gacha bo'lgan neft mahsulot­larini haydovchi markaz­dan qochirma nasoslar	16T, 7C, К	11404-2880	4320+8640	25920+ 34560
O'lchamlari 0,1 mm gacha bo'lgan yemirili-shini hosil qilmaydigan 0,5 % qo'shimchasi bo'lgan neft mahsulot-larini (uglevodorodlami) haydovchi markazdan qochirma nasoslar	ЗТ, 2С, К	720H-2160	4320-8640	8640-25920
Harorati 80° С bo'lgan ishqor bilan haydala-digan neft mahsulotlarini haydovchi markazdan qochirma nasoslar		720-1440	2160-4320	8640-25920
Qovushqoqligi 36 est. gacha bo'lgan uglevodo­rodlami haydovchi porshenli nasoslar		720-2160	4320-5760	8640-25920
Surkovchi moy, o'choq yoqilg'isi va boshqa neytral suyuqlikni hay­dovchi tishli va vintli nasoslar		1440-4320	8640- 17280	25920-51840
Harorati 200° С gacha bo'lgan agressiv neft mahsulotlarini hayday-digan markazdan qochirma nasoslar	4T, ЗС, К	1980-2340	3960-4680	15840-18720
Kondensat haydovchi markazdan qochirma nasoslar	ЗТ, 2С, К	5400-5940	10800-11880	32400-35640
Vakuum nasoslari	6T, С, К	1980-2340	7920-9360	15840-18720
Harorati 200° С gacha bo'lgan neytral (zararsiz) neft mahsulotlarini haydovchi bug' nasoslar	12Т, ЗС, К	1980-2340	7920-9360	31680-37440
Harorati 200° С gacha bo'lgan agressiv neft mahsulotlarini haydovchi bug' nasoslar	ЮТ, 4С, К	1080-1260	3240 3780	16200 18900
— Bu 200° С dan yuqori haroratda	12T, 5C, К	1980-1260	7920-2700	12960-16200
Harorati 200° С gacha bo'lgan zararsiz (neytral) neft mahsulotlarini haydovchi porshenli elektrodvigatelli nasoslar	9T, 2C, К	1440-1800	5760-7200	17280-21600
Harorati 200° С bo'lgan agressiv neft mahsulot­larini haydovchi elektro-dvigatel porshenli nasoslar	8T, ЗС, К	1440-П620	5760-6480	17280-19440

Jihozlarni jarohatlanish darajasiga va ularning yemirilishiga hamda bajariladigan ishlarning qiyinligiga ko'ra, ta'mirlashlar: joriy, o'rta va kapital ta'mirlash turlariga bo'linadi.
Joriy ta'mirlash — texnologik jihozlar va ularning elementlarining kafolatli ish qobiliyatini tiklash. Bunda texnologik jihozlar, qurilmalar va asbob-uskunalarning keyingi rejali ta'mirlashgacha bo'lgan vaqtda mahkamligi va boshqa ko'rsatkichlari bo'yicha javob bera olmaydigan ayrim detallari ta'mirlanadi yoki almashtiriladi.
O'rta ta'mirlash — jihozlarning ish holatida bo'lishini, ya'ni ularning resursini tiklash uchun (to keyingi o'rta yoki kapital ta'mirlashgacha) bajariladigan ish. Bunda jihozning ma'lum tarkibiy qismini (kam va o'rta mahkamlikka ega bo'lgan) ta'mirlash yoki almashtirish ishlari bajariladi.
O'rta ta'mirlashdan keyin jihozlar va ularning tarkibiga kiruvchi kompleks detallarning ish qobiliyati tiklanadi va keyingi rejali o'rta ta'mirlashgacha talab qilingan me'yorda ishlaydi.
O'rta ta'mirlash joriy ta'mirlashda bajariladigan kompleks operatsiyalarni ham o'z ichiga oladi. Texnologik jihozlarni o'rta ta'mirlashda ularning ayrim detallarini (tegishli jihozning ajralmas qismini) kapital ta'mirlash davrida zamonaviylashtirishga ruxsat beriladi.
Kapital ta'mirlash — jihozlarning to'la ish holatini va resursini tiklash uchun bajariladigan ish. Bunda texnologik jihozning istalgan qismini, shu bilan bir qatorda, o'zini almashtirish yoki tiklash ishlari bajariladi.
Kapital ta'mirlash jihozning ish qobiliyatining keyingi kapital ta'mirlashgacha bo'lgan davrda talab qilingan me'yorda bo'lishi ta'minlaydi. Shu jumladan:

• 
  o'rtacha mahkamlik ko'rsatkichi kichik bo'lgan jihoz detal-lari va yig'ma bo'laklarini keyingi joriy ta'mirlashgacha;
  
• 
  mahkamlik ko'rsatkichi o'rtacha bo'lgan jihoz detallari va yig'ma bo'laklarini keyingi o'rta ta'mirlashgacha;
  
• 
  mahkamlik ko'rsatkichi yuqori bo'lgan jihoz detallari va yig'ma bo'laklarini keyingi kapital ta'mirlashgacha va h.k.
  

Kapital ta'mirlash joriy va o'rta ta'mirlashlarda bajariladigan barcha ishlarni o'z ichiga oladi.
Kapital ta'mirlashda texnologik qurilmalarning ayrim jihozlarini (iqtisodiy talablarga javob beraolmaydigan) zamonaviylashtiriladi. Jihozlarni (nasos va rezervuarlarni) rejali ta'mirlash o'rtasida ishlash vaqtlari, ya'ni ta'mirlash oralig'i 20-va 21-jadvallarda keltirilgan.
Kapital ta'mirlashlar oralig'i ta'mirlash sikli deb ataladi, ya'ni u kapital ta'mirlashlar o'rtasida amalga oshiriladigan joriy va o'rta ta'mirlashlar sonini ko'rsatadi.