Neft va gaz konlari mashina va jihozlari

2.2-rasm. Quduq ustining chorbarmoqli armatura bilan bog‘lanmasi 
jihozlarining sxemasi: TB- tizma boshchasi; QB- quvur boshchasi; A-archa; 
FA-favvora archasi; 
1-konduktor;  2-ishlatish  tizmasi;  3-favvora  tizmasi;  4-tizma  oralig‘idagi 
manometr;  5-quvur  oraligi  fazosidan  olib  chiqish  chizig‘i;  b-dastakli  yuritmali 
zulfin;  7-quvur  orqasi  manometri;  8-quvur  orqasidan  olib  chiqish  chizig‘i,  9-
bostirish  chizig‘i;  10-favvora  quvurlarini  osish;  11-uzakli  zulfin;  12-havo 
yuritmali  zulfin;  13-chorbarmoq;  14-rezervdagi  zulfin;  15-nazorat-о‘lchov 
asboblarini  qо‘shish  uchun  g‘altak;  16-ishchi  zulfin;17-rostlanuvchi  shtuser;  18-
bufer  zulfini;  19-bufer  manometri;  20-havo  boshqaruv  bloki;  21-quvur  orqasi 
orqali  ingibitorlarni  va  SFMlarni  haydash  uchun  qurilma;  22-ishchi  olib  chiqish 
chizig‘i;  23-shleyf; 24-mash’ala chizig‘i uchun zulfin; 25-yer ombori. 
Quduqlarni  favvora  usulida  ishlatishda  qо‘llaniladigan  jihozlar  keskin 
murakkablashtirilgan. U  tо‘rtta asosiy qismlardan tashkil topgan: quvurlar  tizmasi 
(birikmasi),  tizmaning  ostki  jihozi,  quduq  ustining  favvora  armaturasi  va  quduq 
ustining bog‘lovchi jihozlari manifold deb ataladi. 
Quduqlarni  ishlatish  sharoitlarini  tо‘xtovsiz  murakkablashish  evaziga 
jihozlarning 
elementlari 
ham 
takomillashtirilgan, 
konstruksiyalarni 
takomillashishga  olib  keldi.  Lekin  bunday  о‘zgarishlar  favvora  yoki  gazlift 
jihozlarini  ishonchlilik  darajasini  pasaytirmasdan  ularni  qо‘llanilish  darajasini 
oshirdi. 
Gazlift  quduqlaridagi  kо‘targichlar  ham  ishlash  tartiblari  favvora  ishiga 
о‘xshashdir.  Gazlift  kо‘targichlarda  ishlarni  amalga  oshirishda  siqilgan  gaz-
energiya  tashuvchilarni  uzatish  zarur  bо‘ladi.  Qachonki,  gaz  siqilganda,  gazlift 
kompressorli  deb  ataladi  va  shundan  kompressor  gazlift  usulida  ishlatish  degan 
termin kelib chiqqan. 

---

 
270 
Quduqlarni  kompressor  gazlift  usulida  ishlatishda  qatlamdagi  yuqori  bosimli 
gazning  energiyasidan  foydalaniladi  va  kompressor  stansiyasini  qurish  talab 
qilinmaydi. Lekin kompressor gazlift kam qо‘llaniladi. 
Quduqning  ustiga  (2.2-  rasm)  tizma  boshchasi  (TB)  va  favvora  armaturasi 
(FA) montaj qilinadi va o`z navbatida quvur boshchasi (QB) va favvora archasidan 
(FA)  tashkil  topgan.  Tizma  boshchasi  (TB)  mustaxkamlash  tizmalarining  yuqori 
uchlarini  (konduktorni,  texnik  tizmani  va  mustaxkamlash  quvurini)  biriktirish, 
quvurlar oralig`i fazosini germetiklash va favvora armaturasining tayanchi sifatida 
qo`llanilishi uchun mo`ljallangan. 
Quvur  boshchasi  bir  yoki  ikki  qatorli  favvora  quvurlarini  boglash,  ishlatish 
tizmasi va favvora quvurlarining oraligidagi fazoni germetiklash hamda quduqlarni 
uzlashtirish, ishlatish va ta’mirlash ishlarini olib borishdagi texnologik jarayonlarni 
amalga  oshirish  uchun  xizmat  kiladi.  Quvur  boshchasi  chorbarmoq,  ikkita  yon 
tomonga  olib  chiqadigan  chiziq  va  quvur  osmasidan  tashkil  topgan.  Yon 
tomondagi  olib  chiqish  chiziqlari  (8)  quduqlarni  o`chirishda,  quvurlarning 
oraligiga  suv  va  loyni  haydash,  gidrat  xosil  bo`lishiga  va  korroziyaga  qarshi 
ingibitorlarni  xaydashda,  quvur  orqasidagi  bosimni  o`lchashda  (7)  xamda  undan 
gazni  olishda  qo`llaniladi.  Quvurming  boshchasi  tug`ridan-tug`ri  tizma 
boshchasiga montaj qilinadi. 
Quvurlar oralig`ida  bosimni  nazorat qilishning juda  xam qulay  va  ishonchli 
tizimi  favvora  kutargichning  osmasi  favvora  armaturasiga  qo`shimcha  tugun, 
uchlik,  to`sin  qurilmasi,  jumrak  va  manometrni  kiritishga  majbur  qiladi.  U 
ko`taruvchi  quvurlar birikmasini saqlab turishga  xizmat qiladi va quvur boshchasi 
deb nomlanadi. Shu  vaqtdan boshlab  favvora armaturasi  ikkita asosiy  qismdan  — 
archa va quvur boshchasi bilan tayyorlana boshlandi 

---

 
271 
Yuqori bosimli va katta debitli quduqlarning qatlam suyuqligining tarkibida 
oz  miqdorda  mexanik  aralashmalar  mavjud  bo`lishi,  quduqlardagi  armatura 
tugunlarini  yemirilib  ketishiga  sabab  buladi  va  armaturaning  stvoliga  qo`shimcha 
bekitish  qurilmalarni  o`rnatishga  to`gri  keladi.  Ishlovchi  quduqlarning 
ko`targichlariga  o`lchov  asboblarni,  parafinsizlashtirish  asboblarini  tushirish 
kerakligi  va  almashtirishda  yana  bitta  stvolni  berkituvchi  qurilmasini  qo`shimcha 
o`rnatishga olib keladi.