Neft va gaz konlari mashina va jihozlari

Mustahkamlash uchun savollar: 
1.  Neftni yig‘ish, tashish va tayyorlashda qanday jarayonlar amalga oshiriladi. 
2.  Guruhli о‘lchov qurilmasini tarkibini izohlang. 
3.  Neftni yig‘ishda о‘zi oqar tizimdagi о‘lchov qurilmasini ishlatish tartibini  
tushuntiring. 
4.  Neftni yig‘ish, tashish va tayyorlashdagi muammolarni izohlang. 
5.  “Sputnik – A” va “Sputnik-B 40” qurilmasini ishlatish prinsipini izohlang.  
 
 

---

 
249 
11-AMALIY  MASHG‘ULOT.  NEFT  QAZIB  OLISHDA  QО‘LLANILADIGAN 
NASOSLAR VA KOMPRESSORLAR  
 
Ishning  maqsadi:  nasos  va  kompressorlarni  ishlatish  tartibi,  konstruksiyasi  va 
qо‘llanilish sohasini о‘rganish  
 
Nazariy qism 
 
       11.1. Siquv – nasos stansiyasini jihozlari tarkibi va loyihalashtirish meyorlari  
 
О‘qituvchi  tomonidan  asosiy  turdagi  nasoslar  va  kompressor  tо‘g‘risida  ma’lumot  beradi 
Nasosning gidrodinamik taviflarini prinsipi va tashqi tarmoqlarini tavsifi kо‘rib chiqiladi. 
Jihozlar va ularni elementlari namoyish qilinadi: 
-  havo yordamida sovutiladigan porshenli kompressor; 
-  о‘qli va markazdan qochma shamollatgichlar; 
-  markazdan  qochma  EMQNQ  (elektr  markazdan  qochma  nasos  qurilmasi)  ning 
jamlanmasidagi 2 ta seksiyasi va uning fragmentlari; 
-  konsolli markazdan nasosning fragmentlari; 
-  plunjeli nasoslar;  
-  shesternali nasoslar; 
-  ikki tomonlama harakatlanuvchi markazdan qochma nasosning rotori; 
-  elektrlashtirilgan maketda harakatlanuvchi shtangali nasos. 
 
Neftь,  gaz  va  suvni  yig‘ish  va  tayyorlashning  yuqori  bosimli  tizimining  boshlanishida 
quduqdan qazib olinadigan  mahsulotlarni yer ustidagi markaziy yig‘ish punktlariga siquv-nasos 
stansiyasining yordamisiz tashish masalasi kо‘rib chiqiladi. Amaliyotda neft mahsuloti yer ustiga 
olib  chiqilgandan  keyin  qatlamdagi  bosimga  nisbatan  bosim  pasayadi  va  bosimlar  farqini 
о‘zgarishi  sodir  bо‘ladi  hamda  yо‘ldosh  gazlarni  ajralib  chiqishi  hisobiga  tashiladigan 
mahsulotning hajmi kengayadi va katta diametrdagi quvur uzatmalarni qurish iqtisodiy jihatdan 
maqsadga  tо‘g‘ri  kelmaydi.  Bundan  tashqari  yer  ustida  bosim  oshirilganda  quduq  jihozlarini 
ishiga  va  neft  qazib  olishning  kо‘rsatgichiga  salbiy  ta’sir  kо‘rsatadi.  Shuning  uchun  SNSni 
qurish tejamkor hisoblanadi. 
Tindirgichlardan  ajralib  chiqqan  qatlam  suvi  shoxsimon  nasos  stansiyasiga  tozalashga 
uzatiladi.  SNSlarni  loyihalashtirish  talablariga  quyidagilar  kiradi:  bloklar  zavod  sharoitida 
tayyorlanadi  va  yig‘iladi;  hamma  bloklarning  gabarit  о‘lchamlari  avtomobil  yoki  temir  yо‘l 
transporti orqali tashish talablariga javob berishi kerak. 
Blokli  qurilmalar  qо‘llanilganda  tayorlash  uchun  xarajatlar  kamayadi  hamda  minimal 
vaqt  oralig‘ida  konlarda  montaj  qilinadi.  SNS  sining  asosiy  elementlariga  texnologik  sig‘im, 
bufer sig‘imi  va  nasos bloklari kiradi. Siquv–nasos stansiyasining texnologik sxemasida SDTQ 
(suvni  daslabki  tashlash  qurilmasi)  sini  inshooti  mavjud  bо‘ladi,  chunki  amaldagi  nasoslar 
gazneft  aralashmasini  qayta  haydab  bera  olmaydi,  qatlam  suvlarini  markaziy  yig‘uv  punktiga 
haydashning  hech  qanday  iloji  bо‘lmaydi.  Texnologik  loyihalarning  tasdiqlangan  meyoriga 
muvofiq  neftь,  gaz    va  suvni  neft  konlaridan  yig‘ishning  umumiy  hajmi  SNSga  tо‘planadigan 
suyuqlikning  hajmini  ikki  soatlik  hisobiy  meyoridan  oshmasligi  kerak.  SNS  sining  ish 
unumdorligi  3000  m
3
  miqdorida  (125  m
3
/soat)  belgilangan  va  texnologik  sig‘imning  hajmi 
quyidagicha aniqlanadi 
V = 125x2  = 250 m
3 
Nasos  bloki  MQQN  -38-220  (markazdan  qochma  quduq  nasosi)  ,  VAO-82-2  elektr 
dvigateli va texnologik armatura bog‘lanmasidan tashkil topgan. Nasos va elektr dvigatel chana 
ramasiga  qattiq  mahkamlanadi.  Nasos  bloklari  ikki  turda  bajariladi:  oltingugurtli  neft  uchun 
ochiq turda, normal neft uchun –yopiq turda.  
Bundan tashqari SNS sining tarkibiga quyidagilar: neftni sifatini hisobga oladigan tezkor 
tugun; 12NA-9x41 chо‘kma nasosli hajmi 25 m
3
 li drenaj sig‘imi; 12NA-9x41 chо‘kma nasosli 
hajmi 50 m
3 
ga ega bо‘lgan oqova drenaj sig‘imi; shesterna nasosli va dozirovka qiladigan nasos 

---

 
250 
reagent  xо‘jaligi;  10m
3 
hajmdagi  deyemulgator  va  korroziya  ingibitorlarini  saqlaydigan  sig‘im; 
qatlam  suvlarini  saqlaydigan  –RVS-5000  m
3
  lik  rezervuar;  200D/90  markali  nasos  va  tozalash 
nasos    stansiyasi;  neftni  ushlab  qoladigan  MQQN-38-110  nasoslari;  mash’ala  tizimi  va  gazni 
tashlaydigan mash’ala kiradi.