Neft shlamlarini qayta ishlash usullarini taxlil qilish

Keywords: 

oil-slime, decanter, utilization, cleaning, waste material, oil 

 

Kirish

.  Neft  shlamlari  -  bu  neft  mahsulotlari  suv  va  mexanik qo'shimchalardan 

tashkil topgan murakkab fizik-kimyoviy aralashma. Neft shlamlari neftni qazib olish, 

tashish  va  saqlash  jarayonida  shakllanadi  va  to'planadi.  O'rganish  shartlariga  ko'ra, 

shlamlar tuproqli, tabiiy va rezervuarlarda yig’ilib qoladigan turlarga bo’linadi. 

1.

 

Tuproqli  neft  shlamlari,

  ishlab  chiqarish  operatsiyalari  paytida  yoki 

favqulodda  vaziyatlarda  neft  mahsulotlarining  tuproqqa  to'kilishi  natijasida  hosil 

bo'ladi.  

2.

 

Tabiiy  neft  shlamlar,

  neft  ko'llarining  pastki  qismida  neftning  tinishi  tufayli 

hosil bo'ladi.  

3.

 

Rezervuarli shlamlar

 esa neft mahsulotlarini turli xil yomkostlarda saqlash va 

tashish paytida hosil bo'ladi.  

Har  yili  neft  sanoatidagi  ishlab  chiqarish  korxonalarida,  rezervuarlarni 

tozalashdan  so'ng  olingan  neft  shlamlari  fakellarda  yoqib  tashlanadi  yoki  tuproqqa 

ko’miladi, bu esa atrof-muhitning jiddiy antropogen ifloslanishiga olib keladi. Shuni 

qo'shimcha  qilish  kerakki, neft  shlamlarning  yonishi  suvning  yuqori  miqdori  tufayli 

katta  energiya  sarfini  talab  qiladi.  Suv  va  mexanik  aralashmalardan  tashqari,  neft 

shlamlarida  neft  mahsulotlarining  katta  qismi  mavjud.  Termik  yonish  paytida 

ularning qaytarib bo'lmaydigan yo'qotishlari tabiiy resurslardan FIK juda pastligidan 

dalolat beradi. Yuqoridagi dalillarni tahlil qilib, neft shlamini mavjud termik yonish 

usuli  bilan  utilizatsiya  qilish  iqtisodiy  jihatdan  foydali  emas  va  atrof-muhitga 

ekologik zarar keltiradi degan xulosaga kelishimiz mumkin. Neft shlamlarining atrof-

muhitga  salbiy  ta'sirini  kamaytirish  muammolarini  hal  qilishning  imkoni,  bu  neft 

shlamlarida  joylashgan  uglevodorod  xom  ashyosidan  foydali  tarkibiy  qismlarni 

ajratib  olish  va  chiqindilarning  ulushini  mumkin  bo'lgan  minimal  darajaga  etkazish 

bilan  tayyor  mahsulotga  aylantirishdir.  So'nggi  yillarda  neftni  qayta  ishlaydigan 

korxonalar chiqindilarni qayta ishlash va neftni qayta ishlashga yo'naltirilgan turli xil 

texnologik  yechimlarni  ishlab  chiqarishga  joriy  etishmoqda.  Shunday  bo'lsa  ham, 

barcha  talablarga  javob  beradigan  neft  shlamlarini  yo'q  qilish  va  yo'q  qilishning 

universal usuli mavjud emas. Shu munosabat bilan sanoat korxonalarida iqtisodiy va 

"Science and Education" Scientific Journal

February 2021 / Volume 2 Issue 2

www.openscience.uz

146

---

ekologik  nuqtai  nazardan  neft  shlamlarini  qayta  ishlashning  eng  yaxshi  variantini 

taklif qilish kerak. 

Tajriba  qismi: 

Hozirgi  vaqtda  neft  shlamlarini  yo'q  qilish  va  qayta  ishlashning 

ko'plab usullari mavjud va har bir usul o'zining afzalliklari va kamchiliklariga ega.  

Termik.

  Neft  chiqindilarini  termik  qayta  ishlashda  yoqish,  gazifikatsiya  va 

piroliz  usullari  keng  qo'llaniladi.  Yoqish  oksidlovchi  muhitda  amalga  oshiriladi. 

Ushbu  usul  uchun  turli  xil  konstrulsiyadagi  pechlar  ishlatiladi.  Yoqishning 

afzalliklari - uskunaning nisbatan past narxlari, yuqori darajada parchalanishi va neft 

shlamlarini samarali ravishda yo'q qilinishidadir. Yoqish jarayonining kamchiliklari, 

shlam  tarkibidagi  neft  uglevodorodlarini  yo'qotish,  havo  basseynining  ifloslanishi, 

yuqori energiya xarajatlari.