В - ажратиб олинувчи компонент.
2. Синтетик каучук олишда «суюқлик-суюқлик» экстракцияси ишлатилади. Ёғда «суюқлик-суюқлик». Экстракция жараёнинин бошқа модда ўтказиш процессларидан юксаклиги шундаки, у паст ҳароратда олиб борилади. Юқори температурада парчаланадиган аралашмаларни ажратиб олишда ҳам қўлланилади. Экстракция жараёни моддаларнинг юқори концентрация фазаларининг диффузия орқали паст концентрацияли фазаларга ўтишига асосланган. Экстракция процессларига фазалар мувозанати моддаларнинг бир хил тақсимланиш қонунига асосланиб қуйидаги тенглама орқали аниқланади:
бу ерда КТ - таксимланиш коэффициенти;
УМ,Х - эриган модданинг экстрак ва рафинатлаги мувозанат концентрация.
Фазаларнинг мувозанат ҳолати Х ва У коэффициентида қуйидаги боғланиш орқали ифодаланади:
У
Х -экстрагент билан берилган эритма бир-бирида эримаган ҳолатда, амалиётда эса берилган эритма экстрагентда қисман эрийди. Бу ҳолатда темперутуранинг функцияси бўлиши билан бирга эриган модданинг концентрацияси ҳам бўлади.
3. С ва С1 чизиғи берилган эритма экстракт билан аралаш эриганда экстракт билан рафинат уч хил системалардан иборат бўлади. Бу ҳолат уч бурчак диаграммаси билан ифодаланади. Уч бурчакнинг учлари А, В, С компонентларига қуйилади:
G - экстрагент
В - ажратилаётган компонент
А - берилган аралашма эритмаси
Учбурчакнинг хар бир томони 100% ли моддалар миқдори кўрсатади. Учбурчакнинг ички қисмида уч компонентли система бўлиб, ҳар бир чизиқнинг ичида 2 компонентнинг миқдори аниқланади.
Экстракция жараёнида берилган аралашма экстрагент билан аралшади. Аралашиш жараёни билан ифодаланади. Агар аралашмага В компонентидан қўшсак, олинган аралашма кўйидагича бўлинади:
Е - В компонентига бой бўлган экстракт аралашма;
Р - В компонентига кам бўлган аралашма, яъни рафинат;
R-E мувозанат чизиғи. Экстракт билан рафинатнинг мувозанатда бўлишини кўрасатади.
Агар аралашмага В компонентини берсак, бу ҳолда ҳам аралашма рафинат ва экстрактга ажралади, аммо чизиғи бир хил мувозанатда тақсимланмайди ва критик нуқта ҳосил бўлади. Фазалар системасида ажратиш системаси йўқолади ва гомоген система ҳосил бўлади.
Агар нуқталарни бирлаштирсак, бионадал эгри чизиғи ҳосил бўлади. Бионадал чизиғининг пастки қисмида гетероген, юқори қисмида эса гомоген область ҳосил бўлади. Экстракция жараёнини ҳисоблаш учун гетероген областдан фойдаланилади.
Экстракция жараёнини ҳисоблаш учун модда ўтказишнинг тенгламаларини ишлатилади.
Экстракция жараёнини унумдорлигини ошириш учун қуйидагиларга амал килиниши керак:
Экстракция жараёнини унумдорлигини ошириш учун берилган аралашма билан экстрагентнинг тўқнашиш юзаси катта бўлиши керак. Бу вақтда экстракция қилинаётган қаттиқ материал майда бўлиши, «суюқлик-суюқлик» системасида экстракция кетаётган бўлса экстрагент сочиб берилиши керак.
Фазаларнинг харакат тезлиги катта бўлиши керак, бунинг натижасида турбулент оқим ҳосил бўлади, модда алмашиниш яхши кетади.
Процессни ҳаракатлантирувчи катти бўлиши керак; бу ҳолда ажратилиб олинаётган компонентнинг концентрацияси билан экстрагент фазасидаги концентрациялар фарқи юқори бўлиши керак.
Экстрагент билан берилган аралашманинг тўқнашиш вақти кўп бўлиши керак.
Экстракция жараёни уч қисмдан иборат булади:
Экстрагент билан берилган эритманинг аралашиши.
Ҳосил бўлган арлашмадан ажратилаётган моддани ажратиб олиш (чўктириш).