Нефт-газни қайта ишлаш жиҳозлари, ускуналари ва лойиҳалаш асослари

7-МАВЗУ: АДЕСОРБЕРЛАРНИ КОНСТРУКЦИЯСИ, ИШЛАШ ПРИНЦИПИ, ЖАРАЁНИ ВА ҲИСОБИ
РЕЖА

1. 
   Нефт маҳсулотларини қайта ишлашда адсорбция жараёнининг мохияти
   
2. 
   Адсорбентларнинг турлари, асосий хусусиятлари Адсорберларнинг конструкицялари.
   
3. 
   Нефт маҳсулотларини қайта ишлаб адсорбентга ютилган моддаларни қайта ажратиб олиш усуллари.
   
4. 
   Даврий ишлайдиган адсорберларни ҳисоблаш.
   
5. 
   Узлуксиз ишлайдиган адсорберларни ҳисоблаш.
   

I. Газ, буғ ёки суюқликни ғоваксимон қаттиқ жисмларни юзаси бўйлаб ютишига адсорбция дейилади. Ютаётган модда адсорбент ютилаётган модда адсорбент ёки адсорбтив дейилади. Хар бир адсорбент мураккаб аралашмаларда маълум компонентларни ютиб, аралашма бошқа компонентларига таъсир қилмайди. Адсорбентлар танловчанлик хусусиятига эга. Ютилган модда адсорбентни десорбция қилиш йўли билан олинади.
Адсорбция жараёни газларни, эритмаларни тозалаш ва қуритишда, эритмадан қимматбахо моддаларни ажратиб олишда, нефт маҳсулотларининг ҳосил бўлган аралашмаларини тозалашада, ҳаво ёки бошқа газлар аралашган (портловчан) эритмаларни ҳамда газ ва буғ аралашмаларни ажратиб олишда, нефтни қайта ишлаш натижасида ҳосил бўлган газ аралашмаларидан водород ва этиленни, бензин фракцияларидан ароматик углеводородларини ажратиб олишда ёгларни, вино маҳсулотларини, хар хил мева сабзавот шарбатларини тозалашда ва озиқ-овқат саноатида барча тармоқларида кенг қўлланилади. Адсорбция жараёни икки хил - физик ва кимёвий бўлади. Физик адсорбцияда адсорбент ютилаётган компонентга ўзаро химиявий жихатдан таъсир қилмайди. Химиявий адсорбция жараёнида адсорбент билан ютилаётган моддаларнинг молекулалари ўзаро таъсирлашиб, адсорбентнинг юзасида химиявий бирикма ҳосил бўлади.
Адсорбция жараёни аралашмалардаги ютилаётган компонентнинг концентрацияси кам миқдорда бўлганда адсорбтивни бутунлай ажратиб олиш учун қўлланилади. Агар ютилаётган компонентнинг концентрацияси юқори бўлса, у холда абсорбция жараёни қўлланилади.
Адсорбция жараёнининг танловчанлик хусусияти адсорбентнинг ва ютилаётган модданинг табиатига, концентрациясига, ҳароратга ҳамда газлар ютилаётган бўлса, босимга ҳам боғлиқ бўлади. Адсорбентнинг активлашган юзаси адсорбентнинг молекулалари билан тўйингандан кейин процесс тўхтатилади. Адсорбция жараёнининг тезлиги эса адсорбентларнинг солиштирма юзаларининг катталигига боғлиқ.