Neft-gazkimyo sanoati texnologiyasi


K);  Ср    -  gazni  ideal  emasligini  hisobga  olgan  holdagi, issiqlik sig’imi tuzatmasi, kJ/(kg



Download 4,98 Mb.
Pdf ko'rish
bet134/267
Sana06.09.2021
Hajmi4,98 Mb.
#165968
1   ...   130   131   132   133   134   135   136   137   ...   267
Bog'liq
mojlar va maxsus suyuqliklar texnologiyasi

.
  K); 
Ср

  -  gazni  ideal  emasligini  hisobga  olgan 
holdagi, issiqlik sig’imi tuzatmasi, kJ/(kg 

K). 
Gazlarni issiqlik sig’imi (ideal o’xshash) quyidagi tenglama orqali aniqlanadi: 





























T
N
T
H
T
G
T
F
E
С
p
100
100
100
100
3
2
0
                                             (2.8) 
bu erda E, F, G, H, N – koeffistientlar. 
2.2. jadvalda F, G, H, N koeffistientlar qiymatlari keltirilgan ko’riladigan gazlar 
uchun E = O. 
2.2. Jadval. (2.8) tenglamaga koeffistient qiymatlari, kJ/(kg 

K) 
Gazlar 

.
 10

-G 
.
 10
3
 
H
.
10
5
 

.
 10 
Vodorod 
329,83 
294,05 
940,12 
200,39 
Kislorod 
21,62 
16,42 
45,44 
12,05 
Azot 
21,74 
16,13 
45,18 
15, 
Uglerod oksidi 
22,07 
16,19 
44,18 
15,43 
Uglerod ikki oksidi 
25,75 
19,43 
53,59 
6,92 
Oltingugurt II oksidi 
19,10 
15,48 
43,24 
5,11 
Vodorod sulfid 
24,41 
16,68 
45,82 
11,68 
Suv bug’i 
40,15 
27,80 
79,22 
26,41 


170 
 
Metan 
58,43 
15,19 
-2,94 
18,55 
Etilen 
58,31 
31,71 
68,49 
2,36 
Etan 
62,46 
25,62 
35,94 
3,34 
Propilen 
57,38 
28,87 
56,17 
1,54 
Propan 
66,22 
32,71 
62,19 
-0,78 
Butilen 
61,06 
33,12 
70,58 
-0,50 
Butan 
65,71 
33,13 
64,19 

Pentan 
65,66 
33,76 
66,84 
-6,11 
 
Bosimdagi issiqlik sig’imi tuzatmasi quyidagi formula orqali hisoblanadi: 
)
(
'
p
o
p
C
C
M
R
Ср






 
bu erda 
'
,
p
o
p
C
С


- keltirilgan temperatura va bosim bog’liqligi  grafigi (17 va 18 
ilova) bo’yicha aniqlanadigan tuzatma; 

- astentrik omil.  
Astentrik  omil 

-  taqribiy  formulada  bo’ladi. 
кел
T
0838
,
0
1745
,
0



  yoki  2.3 
jadvaldan topiladi: 
 
2.3. Jadval. Ayrim gazlarni astentrik omil  qiymatlari: 
Gaz  
ω 
Gaz  
ω 
Vodorod  
0,0 
Metan  
0,0104 
Uglerod ikki oksidi 
0,2310 
Etan  
0,0986 
Vodorod sulfid 
0,1000 
Propan  
0,1524 
Oltingugurt ikki oksid 
0,2460 
Butan 
0,2010 
Suv bug’i 
0,3480 
Pentan 
0,2539 
 
Gaz  aralashmalaridagi  astentrik  omil  additivlik  qoidasiga  ko’ra  hisoblanadi, 
unga  aralashma  tarkibi  molyar  ulushlari  ifodaladi.  Additivlik  qoidasi  gaz 
aralashmalari issiqlik sig’imni hisoblashda ham amal qiladi. 
Misol 2.7. Uglerodli gaz havoga ko’ra nisbiy zichligi 1,25 ga teng. Gazni 102 
0

dagi issiqlik sig’imini aniqlang.  
Echish.  2.6  rasmdagi  grafikdan  foydalanamiz.  Abstissa  o’qiga  temperatura 
qiymatini  qo’yamiz:  102+273=375K  va  1,25  kiymatga  ega  bulgan  1,00  va  1,50 
tassavurdagi  chiziklardan  teng  uzoklikda  yotadigan  perpendikulyar  chiziq 
o’tkazamiz. Kesishish nuqtasini ordinata tushiramiz va Sr=1,93 kJ/(kg 
.
 K) ni olamiz.  


171 
 
Misol.2.8.  Gaz aralashmasini 40 
0
S va 9,5 MPa da issiqlik sig’imini  hisoblang, 
uning tarkibi (hajm ulushlari): metan – 0,8 va etan – 0,2. 
Echish.  Aralashma  tarkibini  molyar  va  massa  ulushlarida  ifodalaymiz,  bu  esa 
keyingi  hisoblashlarda  talab  etiladi.  Gaz  aralashmasi  molyar  va  hajm  tarkibi  teng, 
shunga  ko’ra  metan  uchun 
,
8
,
0
'

i
у
  etan  uchun 
2
,
0
'

i
y
.  Metan  uchun  massa  ulushi 
quyidagiga teng bo’ladi. 
                                                      
68
,
0
30
2
,
0
16
8
,
0
6
,
1
8
,
0






i
y
 
 
etan uchun 
 
 
 
32
,
0
30
2
,
0
16
8
,
0
30
2
,
0






i
y
 
Yuqorida  keltirilgan  ifoda  maxraji  aralashma  o’rtacha  molyar  massasini 
namoyon etadi: M=0,8 
.
 16+0,2 
.
 30 =18,8 kg/kmol. 
Kachonki,  aralashma  yuqori  bosim  ostida  bo’lsa,  uning  issiqlik  sig’imi  real 
gazlardagidek  (2.7.)  formuladan  aniqlanadi.  2.2.  jadvaldan  koeffistientlarni  olib, 
izobarik issiqlik sig’imi 
о
р
С
ni (2.8) formuladan aniqlaymiz. 
Metan  uchun: 


К
кг
кЖ
С
о
р






































/
27
,
2
313
100
10
55
,
18
100
313
10
94
,
2
100
313
10
19
,
15
100
313
10
43
,
58
1
3
5
2
3
2
       Etan uchun 


К
кг
кЖ
С
о
р






































/
82
,
1
313
100
10
34
,
3
100
313
10
94
,
35
100
313
10
19
,
15
100
313
10
46
,
62
1
3
5
2
3
2
  
Massa ulushidan foydalanib gaz aralashmasi 
о
р
С
 ni hisoblaymiz. 


К
кг
кЖ
c
y
С
o
i
i
о
р








/
13
,
2
82
,
1
32
,
0
27
,
2
68
,
0
 
Metan va etan tavsiflarini 2.3 jadval va 16 – ilovadan  yozib olamiz: 
   
 
 
         Tkr, K  
 
Rkr, MPa 
 
    

 
Metan   
 
190,5  
 
 
4,70   
 
0,0104 
 
Etan    
 
 
305,5  
 
 
4,89   
 
0,0986 
Molyar  ulushlari  kuyidagicha  ifodalangan  komponentlardan  tarkib  topgan 
berilgan aralashma uchun bu tavsiflarni aniklaymiz: 
 Tkr=0,8 
.
 190,5+0,2 
.
 305,5=213,5 K 
Rkr=0,8 
. 
4,7+0,2 
.
 4,89=4,74 MPa 

=0,8 
. 
0,0104+0,2 
.
 0,0986=0,028. 
Aralashmani keltirilgan parametrlarini topamiz: 
2
74
,
4
5
,
9
;
47
,
1
213
313




кел
кел
Р
Т

17 va 18 – ilovadan foydalanib topilgan. Keltirilgan parametrlardan tuzatma 
о
р
С

 
va 
'
p
С

 qiymatlarini aniqlaymiz: 
о
р
С

= -1,9;   
'
p
С

=-0,54. 
(2.9) formula buyicha bosim uchun issiqlik sig’imini tuzatmasini hisoblaymiz: 


172 
 


)
/(
85
,
0
)
54
,
0
(
028
,
0
9
,
1
8
,
18
315
,
8
К
кг
кЖ
Ср








 
 
Aralashma oxirgi issiqlik sig’imi tuzatmasini xisobga olgan xolda 
(2.7) formuladan aniklanadi: 
)
/(
98
,
2
)
85
,
0
(
13
,
2
К
кг
кЖ
c
p






 
 
 
 
8-Amaliy mashg’ulot. 
 
Neft mahsulotlarini zichligini hisoblash 
Zichlik.  Zichlik  neft  va  neft  maxsulotlari  uchun  muhim  fizik  kattalik  bo’lib, 
modda massasini uni hajmiga nisbati bilan aniqlanadi. Xalkaro birliklar tizimi (Si) da 
zichlikni  birligi  sifatida  kilogrammni  metr  kubga  (kg/m
3
)nisbati  qabul  qilingan. 
Amaliyotda  ko’proq  nisbiy  zichlik  qo’llaniladi.  Suyuq  neft  maxsulotlari  nisbiy 
zichligi  –  bu  o’lchamsiz  kattalik  bo’lib,  ma’lum  temperaturalarda  uning  haqiqiy 
zichligini distillangan suv zichligiga nisbati bilan ifodalaniladi. Shuning uchun nisbiy 
zichlik 
2
1
t
t

 simvoli bilan belgilanadi. Bunda t

– suvni temepraturasi. 
0
S (K), 
 
t
2 
– neft 
maxsuloti  temperaturasi, 
0
S  (K),  MDH  davlatlarida  quyidagi  temperatura  standarti 
qabul qilingan: suv  uchun 4
0
S,  neft  maxsuloti  uchun 20
0
S,  (
20
4

). AQSh,  Angliya  va 
bir  necha  davlatlarda  temperatura  standarti  neft  maxsuloti  va  suv  uchun  bir  xil  – 
15,6
0
(
15
15

).  
Ma’lumki,  temperatura  oshishi  bilan  zichlik  kamayadi.  Ko’pgina  neft  va  neft 
maxsulotlari uchun bu chiziqli xarakterga ega ekanligi bog’liq bo’lib, D.I. Mendeleev 
formulasi bilan aniqlanadi.  


.
20
20
4
4



t
a
t


 
bu erda  
t
4

- temperatura nisbiy zichligi; 
20
4

- 20

S dagi nisbiy zichlik; 
a
- nisbiy zichlikni bir gradusdagi o’rtacha temperaturasi tuzatmasi. 
Temperatura tuzatmasi qiymatlari 1-chi ilovada keltirilgan. Mendeleev formulasi 
o’zida  nisbatan  ko’p  bo’lmagan  qattiq  parafinlar  va  aromatik  uglevodorodlar 
saqlagan  neft  maxsulotlari  uchun  nisbatan  qisqa  temperatura  intervali  0  dan  50


gacha  qabul  qilingan.  Yuqori  temperaturalarda  suyuq  neft  maxsulotlar  zichligini 
grafik bo’yicha (1.1. rasm) va nomogramma (2 va 3 ilova)lar orqali aniqlash mumkin. 
Keltirilgan nomogrammalar 1,5 MPa bosimgacha yaxshi natijalar beradi.  


173 
 
 
Rasm 1.1. Suyuq neft maxsulotlari nisbiy zichligini temperaturaga bog’liqligi. 
Misol  1.4.  Suyuq  neft  frakstiyasini  100
0
  S  dagi  nisbiy  zichligi  topilsin.  Agar 
uning zichligi 
811
,
0
20
4


bo’lsa. 
Echish.  Grafik  (1.1.  rasmga  qarang)dan  foydalangan  holda  ma’lum  zichlik 
bo’yicha  xohlagan  boshqa  zichlikni  topish  imkonini  beradi.  Abstissa  o’qiga  0,811 
zichlik  qiymatini  qo’yamiz.  Olingan  A  nuqtani  perpendikulyar  utkazib  gorizontal 
bilan kesishguncha, 20 
0
S temperaturaga  mos keluvchi zichlik (V  nuqta) aniqlanadi. 
V  nuqta  paralel  ravishda  gorizontal  bilan  kesishguncha  qiya  egri  chiziq  o’tkazib, 
topilgan  mos  temperatura  (S  nuqta)  aniqlanadi.  S  nuqtadan  abstissa  o’qiga 
perpendikulyar  tushirib,  izlanayotgan  zichlik  (D  nuqta) 
755
,
0
20
4


  topiladi.  Neftni 
kayta  ishlash  jarayonlaridagi      amaliy  hisoblashlarda  qo’llaniladigan  ayrim 
formulalarda 
15
15

 zichlik  qiymati kiritiladi. Uni quyidagi ko’rinishda qayta hisoblash 
mumkin: 
20
20


15
15

- 5
а
                                 (1.2.) 
Zichlik  additiv  xususiyatli  hisoblanadi,  shuning  uchun  turli  neft  maxsulotlari 
qo’shilgan  aralashma  zichligi  oson  aniqlanishi  mumkin.  Aralashma  tarkibi  ifodalash 
usuliga bog’liq holda hisoblashlar uchun quyidagi tenglamalar qo’llaniladi: 
Komponentlar massalari bo’yicha


;
/
i
i
ара
p
т
т



 
Massa ulushlari bo’yicha 


;
/
1
i
i
ар
p
x



 
Hajmiy ulushlari bo’yicha 
.
i
vi
ap
p
x



  
Agar  tarkib  molyar  ulushlarda  ifodalansa,  ularni  avval  massa  ulushga  utkazib, 
so’ngra aralashma zichligi aniqlanadi. 

Download 4,98 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   130   131   132   133   134   135   136   137   ...   267




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish