Название публикации

ФИО авторов: Xalilov Durbek Aminovich (Muhammad al-Xorazmiy nomidagi TATU Farg'ona filliali “Axborot texnologiyalari” kafedrasi dotsenti), Isroilov Sharbiddin Maxammadyusufovich (Muhammad al- Xorazmiy nomidagi TATU Farg'ona filliali M1-20 magistranti)
Название публикации: «SAVDO TARMQLARIDA MANITORING TIZIMLARI VA DASTURIY VOSITALAR ORQALI ISH FAOLIYATINI OLIB BORISH.»
Annotatsiya: Ushbu Savdo tarmqlarining iqtisodiy holatini va unda amalga oshirilayotgan ko‘plab jarayonlarni monitoring qilish tizimining ishlash tamoyili yoritilgan. Shuningdek, korxona monitoring tiziminiyaratish va asosiy komponentalari haqida ma’lumotlar keltirilgan.
Kalit so’zlar: monitoring tizimi, boshqaruv faoliyati, komponent, ma'lumotlar bazasi, tendensiya, real ishlab chiqarish.
Savdo tarmqlarining iqtisodiy holatini monitoring qilish tizimi bir vaqtning o'zida bir nechta funksiyalarni bajaradi. Shuning uchun ushbu monitoring o'tkaziladigan ko'rsatkichlarning tarkibi qanchalik to'liq va sifatli bo'lsa, korxonalar rahbariyati tomonidan olib boriladigan boshqaruv faoliyati shunchalik samarali bo'ladi. Shu munosabat bilan korxonaning iqtisodiy holatini monitoring qilish tizimi kontsepsiyasining tarkibiy qismlarini ko'rib chiqish maqsadga muvofiqdir.
Hozirgacha ham davlat miqyosida, ham aksariyat korxonalarda qo'llanilgan iqtisodiy jarayonlarni monitoring qilish tizimlari yalpi ichki mahsulot, davlat moliyasi, uy xo'jaligi moliyasi va umuman iqtisodiyotning real sektori hamda inflyatsiya darajasi, nominal va real ishlab chiqarish va taqsimlanishini tahlil qilish hamda prognoz qilishga imkon berdi. Iqtisodiy jarayonlarni makro darajada bunday o'rganish asosiy makro ko'rsatkichlarining global o'zaro aloqalarini, shu jumladan iqtisodiyotning real sektori moliya ko'rsatkichlarini va pul-kredit siyosati vositalarini umumlashtirishni aniqlash uchun juda muhimdir.
Shu munosabat bilan, tadqiqot tizimini korxona uchun monitoring tizimi bilan to'ldirish orqali takomillashtirish alohida dolzarb masaladir. Korxona monitoringi - bu iqtisodiyotning real sektori va bank tizimini bir-biriga bog'laydigan va davlatning pul- kredit siyosatiga muvofiq va umuman iqtisodiy siyosatni takomillashtirish sharoitida oqilona qarorlar, korxona faoliyatiga ta'sir ko'rsatadigan chora-tadbirlarni ishlab chiqishga mo'ljallangan axborot-tahlil vositasi.
Korxona monitoring tizimi deyarli real vaqt rejimida uning iqtisodiy holatining rivojlanish tendensiyalariga mustaqil baho berishga, iqtisodiyotning real sektoridagi iqtisodiy vaziyatning holati va uning yuzaga kelishi mumkin bo'lgan o'zgarishlar to'g'risida ma'lumot olishga, korxonaning moliyaviy holatini va uning o'zaro bog'liqlikda investitsion faolligini belgilovchi eng muhim omillarni tezkor tahlil qilishga imkon beradi.
Buning uchun korxona monitoring tizimining uchta asosiy komponentidan foydalaniladi:

• 
  iqtisodiyot darajasida: biznes bo'yicha so'rovlar, moliyaviy va investitsiya so'rovnomalari bo'yicha aniqlash;
  
• 
  korxona darajasida: iqtisodiy holat, faoliyat, marketing parametrlarini aniqlash;
  
• 
  kichik bo'limlar darajasida: xaridlar, zaxiralar, unumdorlik, resurslardan foydalanish va boshqalar to'g'risidagi ma'lumotlarni yig'ish.
  

Kompaniya rahbariyati nafaqat iqtisodiy jarayonlarning rivojlanishidagi eng muhim tendensiyalarni kuzatishi, balki ushbu jarayonlarning mumkin bo'lgan o'zgarishini belgilovchi asosiy omillarning ta'sirini ham tezda baholay oladi. Shunday qilib, korxona monitoring tizimi korxona faoliyatida yuzaga keladigan nomutanosibliklarni erta boshqarish uchun zarur asosni tashkil etadi, bu esa amalga oshirilayotgan strategiya samaradorligini oshirishga imkon beradi.
Ikki bosqichda korxona monitoring tizimini yaratish maqsadga muvofiqdir.
I bosqich - bo'limlardan biri, masalan, do'kon yoki bo'lim asosida "Korxona monitoringi" loyihasini ishlab chiqish va sinovdan o'tkazish.
II bosqich - korxonaning boshqa bo'linmalari asosida monitoring tizimini yaratish va butun korxona darajasida makroiqtisodiy bloklar bilan monitoring tizimining ishlashini ta'minlash.
Monitoring doirasida olingan ma'lumotlarni tahlil qilish uchun anketalarni va ma'lumotlar bazalarini qayta ishlashning uslubiy yondashuvlari va usullarini ishlab chiqish amalga oshiriladi; chiqadigan analitik jadvallar, diagrammalar va grafikalar modellari; tahliliy jadvallarning har bir ko'rsatkichini hisoblash algoritmlari ishlab chiqiladi. Korxonaning iqtisodiy holati, moliyaviy holati va investitsiya faoliyatidagi o'zgarishlarni tahlil qilishning asosiy yo'nalishlari aniqlanadi. Buning uchun korxona monitoring tizimining dasturiy ta'minotiga qo'yiladigan asosiy talablar ishlab chiqilishi mumkin. Uning sxema ko'rinishi 1 -rasmda keltirilgan.


1-rasm. Korxona monitoring tizimining sxema ko'rinishi

Savdo tarmqlari monitoring tizimini yaratish uchun, shuningdek, tegishli bo'lim mutaxassislarini metodika va metodologiya bo'yicha o'qitish, korxonaning asosiy ishlab chiqarish bo'limlari rahbarlari bilan, shuningdek, yordamchi korxonalar rahbarlari bilan yig'ilishlar o'tkazish, ularga o'z vaqtida va ishonchli ma'lumotni to'liq hajmda taqdim etish zarur. Korxona monitoring tizimining loyihasini amalga oshirish jarayonida korxona monitoringi bo'limi xodimlari har oy iqtisodiy holatni va har chorakda - investitsiya faoliyati va korxonaning moliyaviy holatini tahlil qilishadi.

Monitoring tizimi biznes jarayonlarini reinjiniring qilish orqali amalga oshiriladigan korxona faoliyatini kompleks qayta qurish va diversifikatsiya qilish uchun asosdir. Reinjiniringning asosiy g'oyasi - bu korxonaning ish jarayonlarini tubdan qayta ko'rib chiqish va tubdan qayta ishlashdan iborat bo'lib, faoliyatning asosiy ko'rsatkichlarini tubdan yaxshilashga erishishdir.
Xulosa
Xulosa o‘rnida shuni ta’kidlash joizki, monitoring tizimidan ma'lum bir muddat foydalanishda korxona raqobatdosh korxonalar orasida muvozanatli mavqega ega bo'lish, shuningdek, nafaqat uning iqtisodiy holatidagi o'zgarishlarni kuzatib borish va tahlil qilish, balki sanoat tendensiyalarini kuzatib borish imkoniyatiga ega. Bu diversifikatsiya strategiyasini ishlab chiqish, investitsiya rejalarini tuzatish va korxonaning marketing strategiyasini aniqroq shakllantirishga imkon beradi. Darhaqiqat, axborot texnologiyalari korxonaning biznes jarayonlarini qayta qurish uchun asosdir. Axborotni qo'llab-quvvatlash jarayonlarning ishlashiga hal qiluvchi ta'sir ko'rsatadi va agar to'g'ri ishlatilsa, ularning samaradorligini bir necha bor oshirishga olib keladi.