Название организации

Хаrajatlar hisobini tashkil etish

MBR-10

Huquqiy-me`yoriy hujjatlar

• “BUXGALTERIYA HISOBI TO‘G‘RISIDA” gi qonun
• MAHSULOT (ISHLAR, XIZMATLAR)NI ISHLAB CHIQARISH VA SOTISH XARAJATLARI TARKIBI HAMDA MOLIYAVIY NATIJALARNI SHAKLLANTIRISH TARTIBI TO‘G‘RISIDAGI NIZOM
• O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI BUXGALTERIYA HISOBINING MILLIY STANDARTI

Xarajat deganda, hisobot davrida korxona aktivlarining kamayishi yoki majburiyatlarning ko’payishi tushuniladi.

Xarajatlar hisobining maqsadi – xarajatlarni amaldagi qonunchilik talablaridan kelib chiqqan holda to’g’ri va o’z vaqtida hisobga olish, hamda axborot foydalanuvchilariga o’z vaqtida, to’liq hamda aniq axborot yetkazib berishdir.

Korxona xarajatlari bo’yicha buxgalteriya hisobining asosiy vazifalari quyidagilardan iborat: ·

• xarajatlarni ularning mohiyatini ochib beruvchi mezonlariga mos ravishda hisobga olish;
• korxona xarajatlarini to’g’ri turkumlash va guruhlarga ajratish;
• korxona xarajatlari harakati to’g’risida to’liq va ishonchli axborotlarni shakllantirish;
• korxona xarajatlarini to’g’ri, o’z vaqtida va tegishli boshlang’ich hujjatlar bilan rasmiylashtirish;
• korxona xarajatlari bo’yicha hisob ma’lumotlarining va hisobot ma’lumotlarining to’liq uyg’unligini ta’minlash;
• kelgusi davr va muddati uzaytirilgan xarajatlarni to’g’ri va o’z vaqtida sotish tannarxi, davr xarajatlari va moliyaviy faoliyatga doir xarajatlarga kiritish;
• tugallanmagan ishlab chiqarishga to’g’ri keladigan xarajatlarni to’g’ri va o’z vaqtida hisobga olish, ularni belgilangan muddatlarda qayta ro’yxatdan o’tkazish (investitsiya qilish) va sotish tannarxiga to’g’ri kiritilishini ta’minlash;
• sotish tannarxining, davr xarajatlarining oshib ketishiga sabab bo’luvchi noratsional chiqimlarni vujudga kelish sabablari va aybdorlarini topish, bunday chiqimlarga yo’l qo’ymaslik uchun mas’ul shaxslar faoliyatini doimiy nazorat qilish;
• mavjud zahiralar va vositalardan unumli foydalanish ustidan nazorat o’rnatish;
• xarajatlarni soliq solish bazasi obyekti sifatida to’g’ri shakllantirish;
• xarajatlarni hisoblash tamoyiliga muvofiq ular yuz bergan vaqtdan boshlab tan olish va tegishli schotlarda aks ettirish;
• xarajatlarni moliyaviy hisobotda to’g’ri aks ettirish va boshqalar.

Mahsulotning ishlab chiqarish tannarxiga kiritiladigan xarajatlar:

bevosita va bilvosita moddiy xarajatlar

bevosita va bilvosita mehnat xarajatlari

boshqa bevosita va bilvosita xarajatlar, shu jumladan ishlab chiqarish xususiyatiga ega bo‘lgan ustama xarajatlar

Ishlab chiqarish tannarxiga kiritilmaydigan, biroq asosiy faoliyatdan olingan foydada hisobga olinadigan hamda davr xarajatlariga kiritiladigan xarajatlar

sotish xarajatlari

boshqarish xarajatlari (ma’muriy sarf-xarajatlar)

boshqa operatsion xarajatlar va zararlar

Moliyayaviy faoliyatga doir xarajatlar – bu qimmatli qog’ozlarni chiqarish va joylashtirish, valuta operatsiyalari, kredit va qarzlarni olish, uzoq muddatli ijaraga doir va boshqa moliyaviy faoliyatga taalluqli xarajatlardir. Bularga foizlar, salbiy kurs farqlari ko’rinishidagi xarajatlar va boshqalar kiradi

Favqulodda zararlar – yuz berishi doimiy xarakterga ega bo’lmagan, kutilmagan tasodif va hodisalardan ko’rilgan zararlar tushuniladi. Bularning davlat qonunlarining o’zgarishi, tabiiy ofatlar, revolutsion o’zgarishlar natijasida vujudga kelgan zararlar kiradi.

Bu xarajat turi rahbarlarning ishbilarmonlik faoliyati o`zgarishi bilan shunga muofiq o`zgaradi, lekin ishkab chiqarilgan mahsulot birligiga nisbatan o`zgarishsiz qoladi

Bu xarajat turi rahbarlarning ishbilarmonlik faoliyati o`zgarishiga bog`liq emas, o`zgarmaydi, lekin mahsulot birligiga nisbatan doimo o`zgaradi