Название Ҳаракат хавфсизлиги ва тормоз тизимлари (машинист кранлари) Тошкент 2010

Ишни бажариш тартиби
Ишни бошлашдан олдин лаборатория столида жиҳозлар жойлаштирилганидан сўнг билан ва машинист кранини улаш схемаси б
Машинист крани дастаги II ҳолатда бўлиши керак.
Босим трубасидаги ажратувчи кран очилади-мувозанатлаш резервуар манометри стрелкаси кўтарилади (унинг тўхташини кутиш
ҳажмдаги босим қиймати ўлчаб олинади. Стрелка 5,3 . . . 5,5 кг/см
2
қийматни кўрсатиши керак. Агар босим кўтарилган қийматдан
стакан ёрдамида пружинани сиқиш катталигини ўзгартириш керак. Агар босим керагидан катта бўлса, стакан бураб чиқарилади
ростлангач, кран дастаги IV ҳолатга ўтказилади ва мувозанатлаш ҳажмини 0 га қадар разрядланади.
Шундан кейин ҳисобот тузилади ва унда қуйидаги саволларга жавоб берилади:
1. Мувозанатлаш ҳажмининг разрядланиш вақтини аниқлаш (1.1-жадвалга қаранг).
Бунинг учун асосий резервуардаги босим ўлчанади ва у ёзиб олинади. Сўнг кран дастаги VI ҳолатдан 2 ҳолатга ўтказилади ва мув
ҳолатга ўтказилган вақтдан бошлаб 5 кг/см
2
га қадар босимга эга бўлгунча кетган вақт ўлчанади. Олинган натижа ҳисобга кирити
2. Мувозанатлаш поршен сезгирлигини текшириш (1.1 - жадвалга қаранг). Сезгирликни текшириш учун комбинациялашган кран
Мувозанатлаш поршен сезгирлиги кран ишлашини характерлайди. Агар мувозанатлаш поршен сезгирлиги паст бўлса, машинис
миқдордаги разрядланиш бермай, шу билан тормозларни бошқаришни қийинлаштиради. Сезгирликни текшириш учун кран дас
қўйган ҳолда мувозанатлаш ҳажмини 0,1; 0,2; 0,3; кг/см
2
каби қийматларга разрядлантириш керак. ҳар бир разрядланишдан кейи
қўйилиб, сўнг II ҳолатга ўтказилади. Юқорида кўрсатилган мувозанатлаш ҳажмининг разрядланиш босқичларидан муайян бир қ
юқорига кўтарилади, атмосфера клапани тормоз магистралидан ҳавони атмосферага чиқариб юборади ва ўз ўрнига яхши ўрнаша
атмосферага чиқиш жойида бўладиган ўзгаришни сезган қолда ишонч ҳосил қилинади. “Магистрал разрядланиш” графасига “ҳа”
бергани қайд этилади ва мувозанатлаш поршен сезгирлиги ҳақида хулоса берилади. Сезгирлик қониқарли ҳисобланади, қачонки
мувозанатлаш поршен мувозанатлашувчи ҳажмдаги босим 0,2 . . .0,3кг/см
2 
га камайган ҳолда амалга оширилади. 
3. Хизмат тормозланиши чоғида тормоз магистрали разрядланиши суръатини аниқлаш (1.2-жадвал).
Машинистнинг юргизиш кранига қўйиладиган муҳим талаблардан бири - хизмат тормозланиши чоғида магистрал разрядланиш

---

жадаллик камайиши, поезднинг баъзи ҳаво тақсимлагичлари ишламай қолишига ошиб кетиши фавқулодда тормозланиш тезла
тормозланиши ўрнига фавқулодда тормозланишга олиши мумкин.
Золотник типидаги кранда бу талаб қатъий калибрланган мувозанатлаш ҳажм разрядка каналининг муайян диаметрини танлаш
№395 машинист кранида мувозанатлаш ҳажм 20 литрга тенг ва разрядловчи канал золотникда 2,3 мм диаметрли тирқишга эга. Б
дастагини II ҳолатдан хизмат тормозланиш ҳолатига ўтказиш керак ва тормоз магистралидаги босимнинг 5 кг/см
2 
дан 4 кг/см
2 
га
Тажрибани уч марта такрорлаб, ҳисобни 5 кг/см
2
дан бошлаш керак.
Разрядланиш вақти аниқланса, разрядланиш жадаллигини ҳисоблаш мумкин.
4. Мувозанатлаш ҳажм зичлигини кран дастагининг IV ҳолати чоғида текшириш (1.3-жадвал). Кран дастагининг шундай ҳолатид
мувозанатлаш ҳажмидаги босим сатҳида ушлаб турилиши лозим.
Шунинг учун мувозанатлаш ҳажм нақадар зич бўлса, тормоз магистралида босим кран дастагининг IV ҳолатида шунча узоқ бир х
дастаги тажриба чоғида IV ҳолатга ўрнатилади ва мувозанатловчи ҳажм манометри стрелкаси кўрсатишини ёзиб олинади. 6 дақ
кўрсатишлари ҳисоботга ёзилади ва мувозанатлаш ҳажмдаги босим пасайиши жадаллиги ҳисобланади. Босим 3 дақиқада 0,1 кг/с
5. Юриш ҳолатига қўйиб юбориш чоғида юқори босим турткисининг автоматлашувини текшириш (1.4 - жадвалга қаранг).
Машинист кранининг ижобий таснифи – II ҳолатдан чиқариш чоғида “юқори босим турткиси” мавжудлигидир. Бу туртки қийма
разрядланиш босқичига боғлиқ. Мувозанатлаш ҳажмнинг разрядланиш босқичи қанча баланд бўлса, у асосий резервуардан 0,3 м
зарядланади ва тормоз магистралига асосий резервуардан юқори босимли ҳаво шу қадар узоқ вақт ўтади. 5-бандини бажариш уч
бир уринишда 0,5 кг/см
2
га камайтириш керак. Кран дастаги IV ҳолатга қўйилади. Мувозанатлаш ҳажми ва тормоз магистралидаг
олиш керак. Кран дастагини II ҳолатга ўтказиш ва мувозанатловчи ҳажмнинг нормал зарядланиш босимигача, зарядланиш вақт
босимининг максимал қийматини ўлчаш лозим. Тормоз магистралидаги босим зарядли босимга тенглашганида, энди тормоз маг
га тенг қилиб тажрибани яна такрорлаш керак.
6. Кран дастаги II ҳолатда бўлганида тормоз магистралидан сизишларни озиқлантиришга сезгирликни текшириш (1.5-жадвалга қ
Бунинг учун заҳира резервуаридаги кранни очиш ва тормоз магистрали стрелкасини кузатиш керак. Босим 0,1 кг/см
2
дан ортиқ п
III ҳолатида тормоз магистрали озиқланиши йўқлигига яна бир бор ишонч ҳосил қилиш керак. 3Р даги кран очилиб, илгариги ҳа
кран дастагининг IV ҳолати, чоғида ҳам текшириб кўрилади. Олинган натижаларни ҳисоботга ёзинг.
7, 8. Тормоз магистралидаги ўта заряд босимини бартараф этиш жадаллигини текшириш. Мувозанатлаш резервуаридаги босимни
1.7-жадвалларга қаранг).
Автотормозларни қўйиб юборишни тезлатиш учун машинист крани дастаги I ҳолатга қўйилади. Кран дастагини I ҳолатдан II ҳол
босим нормал зарядли босимга ўтказиш автоматик тарзда амалга оширилади. Ўта зарядли босимдан зарядли босимга ўтиш жадал
тормозлари тормозланишга ишлаб кетишига сабаб бўлмасин. Шу билан бирга ўта зарядли босимни бартараф этиш тормоз магист
тезроқ амалга ошиши керак. Кранни текшириш муайян кетма-кетликда бажарилади: машинист крани дастаги I ҳолатга қўйиш з
босимга қадар зарядланади.
Шундан сўнг кран дастаги II ҳолатга ўтказилади ва икки стрелкали манометрнинг қора стрелкаси бўйича босимнинг 6,0дан 5,8 кг
босим 80...120 сониядан тез бўлмаган вақт давомида пасайиши керак. Кузатишлар натижаси ва хулосалар ҳисоботнинг 7-пунктиг
маълумотлари ҳам ёзиб борилади. Мувозанатлаш ҳажмидаги босимнинг 0,2 кг/см
2
гача пасайиш вақти ёзилади.
Олинган маълумотлар асосида мувозанатлаш ҳажмида босим пасайиши графиги қурилади.