Назорат ва муҳокама учун саволлар

Назорат ва муҳокама учун саволлар.

1. 
   Мамлакатни иқтисодий-ижтимоий ривожланишини таҳлил қилганда макроиқтисодий кўрсаткичлар қандай таҳлил қилинади?
   
2. 
   Макроиқтисодий таҳлилнинг асосий вазифалари нимадан иборат?
   
3. 
   Иқтисодий таҳлилда услуб деганда нима тушинилади?
   
4. 
   Комплекс таҳлилни амалга оширишда қайси босқичлар ажратилиб кўрсатилади?
   
5. 
   Тизимий таҳлилни амалга ошириш жараёни қандай босқичлардан иборат бўлади?
   
6. 
   Макроиқтисодий таҳлилнинг амалий аҳамияти нималардан иборат?
   

Javoblar
1) Макроиқтисодиёт умумий иқтисодий назариянинг бўлими ҳисобланиб, унда миллий хўжалик даражасида иқтисодиётнинг фундаментал муаммолари тадқиқ қилинади. Макроиқтисодий назариянинг икки кўриниши ўзаро фарқланади:
а) позитив макроиқтисодиёт;
б) норматив макроиқтисоиёт.
Позитив макроиқтисодиёт реал иқтисодий ҳодисаларни ва уларнинг алоқадорликларини ўрганади.
Норматив макроиқтисодиёт эса қайси шароитлар ёки жиҳатлар мақбул ёки номақбул эканлигини белгилайди, ҳаракатнинг аниқ йўналишларини таклиф этади.
Шу жойда иқтисодий назариянинг икки мустақил бўлими сифатида макроиқтисодиёт ва микроиқтисодиёт фанларининг предметларини ўзаро фарқлаб олишимиз зарур. Микроиқтисодиёт предмети бўлиб “белгиланганган” иқтисодий шартшароитларда уй хўжаликлари ва фирмалар даражасида иқтисодий қарор қабул қилиш механизми ҳисобланади. Микроиқтисодий таҳлил объекти бўлиб алоҳида товарлар бозорлари, ресурслар бозорлари, улардаги талаб ва таклиф ҳисобланса макроиқтисодиётда миллий иқтисодиёт даражасида меҳнат, пул, товарлар ва хизматлар бозорларининг ўзаро муносабатлари ва ўзаро таъсирини таҳлил қилинади.. Микроиқтисодиётда “белгиланган” деб қабул қилинган, яъни микроиқтисодий тадқиқот предмети ҳисобланмайдиган кўпгина кўрсаткичлар, жумладан истеъмолчиларнинг даромадлари, жамғармалари, фоиз ставкасининг динамикасини ва буни белгиловчи омилларни макроитисодиёт тадқиқ қилади.
.
2) Макроиқтисодиёт ялпи ишлаб чиқаришининг барқарор ўсишини, ресурсларнинг тўлиқ бандлилигини, инфляциянинг паст суръатларини ва тўлов балансининг мувозанатини таъминлаш нуқтаи назаридан мамлакат иқтисодиётини бир бутун ҳолда тадқиқ қилади ва уни макроиқтисодий тартибга солишнинг иқтисодий механизмларини ўрганади. Келтирилган таърифдан кўриниб турибдики макроиқтисодиёт предметида ўзаро боғлиқ уч жиҳатни ажратиб кўрсатиш мумкин.
Булар:
1) миллий иқтисодиёт;
2) давлат томонидан иқтисодий сиёсати юритиш ва иқтисодиётни тартибга солиш;
3) жаҳон хўжалиги доирасида миллий иқтисодиётни бошқа мамлакатлар иқтисодиёти билан ўзаро муносабатлари масаласи.
3) Иқтисодий тахлил фани хам корхоналар, ташкилотлар ва муассасалар фаолиятини ўрганишда диалектик-материалистик метод қонунларига амал қилади. Иқтисодий адабиётларда иқтисодий тахлил методини корхона (фирма), ташкилот, муассаса, бирлашма ва х.з.лар хўжалик жараёнларини содир бўлиши ва ривожланишини ўрганишдаги диалектик ёндашиш усулларига айтилади деб таъриф берилган.
Иқтисодий тахлилнинг услублари
1 Одатдаги услублар
2 Математик услублар
Одатдаги услублар
1 Таққослаш усули
2 Гурухларга ажратиш
3 Абсолют ва нисбий кўрсаткичларни хисоблаш
4 Балансли боғланиш
5 Занжирли боғланиш
4) Бозор иқтисодиёти шароитида хўжалик алоқаларининг кучайиши ишлаб чиқариш суръатларининг мунтазам ўзгариб туриши содир бўлаётган иқтисодий ҳодиса ва жараёнларни ўрганишига хар томонлама ёндашишини тақоза этади. Шу маънода комплекс иқтисодий таҳлилининг мазмунини корхона фаолиятини кенг камровли тарзда ўрганиш асосида, ўзаро боғликлик, алоқадорликка мавжуд ресурслардан имкон қадар самарали фойдаланишнинг чора тадбирларини белгилаб бериш мақсадидаги, корхона фаолият натижавийлигини яхшилашнинг ички имкониятларини аниқлаш ташкил этади.
Комплекс ва системали ўрганиш деганда барча фаолиятни қизиқувчилар манфаатлари нуқтаи назаридан маълум кетмакетликда тартиб ва қонуниятларни эътиборга олган ҳолда ўрганишга айтилади.
Комплекс иқтисодий таҳлилда ўрганиладиган кўрсаткичлари қаторига қуйидагиларни киритиш мумкин.
1 Меҳнат ресурсларидан самарали фойдаланишни характерловчи кўрсаткичлар таҳлили.
2 Меҳнат воситаларидан самарали фойдаланишни характерловчи кўрсаткичлар таҳлили.
3 Меҳнат ашёлари, буюмларидан самарали фойдаланишни характерловчи кўрсаткичлар таҳлили.
4 Ишлаб чиқариш ва фаолият натижавийлиги ни характерловчи кўрсаткичлар таҳлили.
5 Молиявий ҳолат ва тўлов лаёқатини характерловчи кўрсаткичлар таҳлили.
Комплекс иқтисодий таҳлил принциплари қаторига қуйидагилар киритилади.
1 Умумийлик
2 Системалилик
3 Ўз вақтидалик
4 Тўлиқлик

5) Тизимли таҳлилнинг билиш - ментал функцияси-фаолият давомида юзага келган ҳолатнинг моҳиятини англаш учун, бошқарувни амалга оширишда қўлланилаёттан усулларни, ёндашувларни, яъни бошқарув менталлигини ўзгартириш учун хизмат қилади.

Тизимли таҳлилни амалга оширишда қўлланиладиган моделлар ;

Оптнер, Квейд, Янг, Голубков, Черняк, SR модели.

Тизимли таҳлил техник - ҳарбий хавфсизлик, давлат бошқаруви, иқтисодиёт соҳалардаги типик муаммоларни ўрганади
6) Макроиқтисодий таҳлил, таркибий ўзгартиришлар, молия-банк тизими ва хусусий тадбиркорлик масалалари котибияти (кейинги ўринларда Котибият деб аталади) Вазирлар Маҳкамаси аппаратининг таркибий бўлинмаси ҳисобланади.