Nazorat savollari

O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI ALOQA, AXBOROTLASHTIRISH VA TELEKOMMUNIKATSIYA TEXNOLOGIYALARINI RIVOJLANTIRISH VAZIRLIGI MUHAMMAD AL-XORAZIMIY NOMIDAGI TOSHKENT AXBOROT TEXNOLOGIYALARI UNIVERSITETI

Ijtimoiy-Gumanitar fanlari kafedrasi:

Sotsiologiya fanidan:

NAZORAT SAVOLLARI.

Mavzu : Nazorat savollari.

Bajardi: Yakubova Z

Tekshirdi:Sanaqulov.A

Toshkent 2020

1.Sotsiologiya atamasini ta’riflang

2.Sotsiologiya fani nimani o’rganadi?

3.Sotsiologiya fanining asosiy vazifalari nimalardan iborat?

4.Sotsiologiya fanining ob’ekti va predmetini ta’riflang

5.Makro va Mikro sotsiologiya sohalari haqida nimalarni bilasiz?

6.Sotsiologiya falsafa fani bilan qanday aloqada ish yuritadi?

7.Sotsiologiyaning boshqa fanlar bilan aloqasi qanday?

Javoblar:

1.Sotsiologiya (lot.  - jamiyat, - bilim, taʼlim, tushuncha) — bir butun tizim hisoblangan jamiyat haqidagi va ayrim ijtimoiy tartibotlar, jarayonlar, ijtimoiy guruhlar, shaxs va jamiyat munosabatlari toʻgʻrisidagi fan. Sotsiologiya ilmiy uslublar yordamida hosil qilingan empirik (tajribaga asoslangan) maʼlumotlarga tayanib umumlashma xulosalar chiqara oladi. Shu tufayli jamiyatning rivojlanish modellarini ilmiy asoslab beradi.

2.Sotsiologiya nimani o’rganadi.U jamiyat haqidagi, uning hodisalari va jarayonlari haqidagi fan hisoblanadi.U o‘z ichiga umumiy sotsiologik nazariyalarni yoki hamma ijtimoiy- gumanitar fanlarning nazariya va metodologiyasi hisoblangan jamiyat nazariyasini oladi.
U jamiyat va inson hayotiy faoliyatining turli tomonlarini o‘rganuvchi ijtimoiy-gumanitar va sotsial sohani o‘z ichiga oladi. Ya’ni, sotsiologiya - hayotning u yoki bu sohasini tadqiq etuvchi qonuniyatlardir.
Inson va uning faoliyati, texnik va uslubiy jihatdan o‘tkazilgan sotsiologik tadqiqotlar, gumanitar va ijtimoiy fanlar tomonidan zaruriy jihatdan o‘rganiladi va hisobga olinadi

3.Sotsiologiyaning jamiyat xayoti bilan ko’p tomonlama aloqalar xamda ularning ijtimoiy belgilanganining birinchi navbatda shu fan bajaradigan funksiyasi bilan bogliq.

4.Sotsiologiya fani obekti va predmeti. Bugungi kunda sotsiologiyaningfanining o‘rganish predmeti va mazkur predmet asoslangan ilmiy konsepsiyalar sotsiologik bilimning strukturasini belgilab bermoqda. Shuning asosida sotsiologiya o‘zining bilim darajasiga ko‘ra, nazariy va empirik sotsiologiya; tashkil etuvchi sotsiologik bilim vazifalariga ko‘ra, fundamental va amaliy sotsiologiya; tadqiqot ob’yekti (butun jamiyat yoki uning ma'lum qismi)ga ko‘ra, umumiy va tarmoq sotsiologiyasi (makrosotsiologiya va mikrosotsiologiya); tuzilish sohasiga ko‘ra, mahsus va tarmoq yo‘nalishlar sotsiologiyasiga bo‘linadi. Sotsiologiya fanining mazkur tarkibiy qismlari o‘zaro uzviy bog‘liqlikda bo‘lib, ayrim hollarda bir-birlariga qo‘shilib ketadi, boshqa hollarda esa bir-birlarini inkor qiladi.

5.Makro va Mikro sotsiologiya. amiyat hayotini tushuntirishga urinishlar antik davrda (Platon, Aristotel va boshqalar) paydo boʻldi, tarix falsafasida davom etdi. Oʻrta Osiyolik mutafakkirlar (Forobiy, Ibn Sino, Beruniy) asarlarida ham jamiyat, uning yashashi va rivojlanishi haqida muhim fikrlar bildirilgan. Sotsiologik tasavvur va qarashlar 19-asrning 1-yarmida O. Kont, G. Spenser kabi olimlar ijodi natijasida fan darajasiga koʻtarildi va qariyb 200 yildan buyon rivojlanib kelmoqda. Turli davrlarda sotsiologiyaning mohiyati turlicha talqin etildi. Avvaliga u jamiyat haqidagi umumiy fan sifatida tushunilgan. Ayni vaqtda uning aniq ilmiy uslublarini nazarda tutgan holda ijtimoiy fizika deb ham izohlangan (L. Ketle). Dastlab Yevropada taraqqiy etgan sotsiologiya Gʻarbiy Yevropa mamlakatlarida keng ijtimoiy muammolarni dalil va asosli ravishda qoʻya boshladi (M. Veber, E. Dyurkheym, G. Zimmel (1858—1918), V. Pareto (1848—1923), P. Sorokin (1889—1968)). Shu maʼnoda u mohiyatan makrosotsiologiya edi. Sotsiologiyaning Amerikadagi rivoji esa, odatda, „kichik“ ijtimoiy hodisalarni oʻrganuvchi mikrosotsiologiya tarzida yangi qirralarini namoyon etdi (J. Dyui (1859—1952), Ya. Moreno (1892—1974), J. Xomans (1910), E. Meyo (1880—1949)).

6.Sotsiologiya fanini falsafa bilan aloqasi. Sotsial falsafa qonun va qonuniyatlar kategoriyalari bevosita umumsotsiologik nazariya va konsepsiyalarni o’z ichiga oladi. Maxsus sotsiologik nazariyalar uchun esa nazariy va metodologik asos bo’ladi. Umumsotsiologik va maxsus sotsiologik nazariyalarning rivojlanishi o’z navbatida mazkur davr ijtimoiy fikrini shakllantiradi, unga nazariy va amaliy manbaa bo’lib xizmat qiladi. Sotsiologiya tadqiqot empirik ma'lumotlar, eksperimentlar yordamida ijtimoiy falsafiy ta'limotlarning qanchalik tug’ri, mazkur ijtimoiy davr mazmuniga xos yoki ularning eskirib, ijtimoiy taraqqiyot talabiga javob beraolmay qolganligini aniqlab berish imkoniyatiga ega. Sotsiologiya fani bir asr oldin falsafiy ajralgan bo’lsa-da, ularning aloqasi uzviy. Falsafa sotsiologiyaning nazariy – metodologik asosini tashkil etadi. Bu borada ulug’ alloma Abu Nasr Forobiy har qanday ilmning va ilm sohibining muayyan qobiq orasida cheklanib qolmasligi lozimligini, balki keng ko’lamli mushohada qila biluvchi, muayyan fanga yaqin bo’lgan ilmlar va nazariyalar tanish bo’lishining jamiyatini ta'kidlagan.

7.Sotsiologiyani boshqa fanlar bilan aloqasi.  Ijtimoiy hayot masalalarini o’rganish doirasi kengayib borayotganligi sababli sotsiologiya fani ham, uning o’rganish ob’ekti ham borgan sari kengayib, chuqurlashib bormoqda. Sotsiologiyaning iqtisodiyot, falsafa, xuquq, etika, psixologiya, pedagogika, tarix, ekologiya kabi fanlar bilan aloqadorligi bozor munosabatlarining tarkib topishi jarayonida yanada ortib bormoqda. Endi bevosita fanlar bilan aloqadorligi xususida fikr yuritamiz.